मुंबईतील पहिला मुक्काम

अभिनव मधील डिप्लोमा ची परिक्षा झाली अन अभिनव पासून मी दूर झालो. ते कायम चाच…. 

मी परिक्षा संपताच गावाकडे निघून गेलो. जे जे ला प्रवेश घ्यायचा अशी इच्छा खूप होती ,,पण मुंबई तील वातावरण ,खर्च याचा विचार करणे हि गरजेचे होते. मुंबई मध्ये किमान राहण्याची सोय होणे महत्वाचे होत,,कारण मुंबईत पोटाला भाकर सहज मिळते पण राहायला जागा नाही. कुणी ओळखी च नसले कि मुंबई समजते.
२००५ चे साल असाव ,,,,मी आणि जगनाडे एकदा एका सोसायटी च्या प्रदर्शनासाठी एन्ट्री घेऊन गेलो होतो. दुसर्या दिवशी कुठले तरी जहांगीर ला प्रदर्शन पाहण्यासाठी थांबायचे होते. आमच्या ओळखीचे कोणी नव्हते.

प्रश्न होता ,,,,,,आता थांबायचे कुठे ?

जसा जसा अंधार पडायला लागला,,,काय कराव सुचेना.
मग आम्ही आझाद मैदानाकडे कूच केला ,,,बराच वेळ गेल्यावर थोडे फार जेवण केले. परत खूप वेळ आझाद मैदान.
आझाद मैदान ला थांबणे थोड त्रासदायक ठरलअसत ,,,मग काय ?
स्केचिंग पेपर होतेच ,,,,आम्ही मुंबई सी एस टी ( V.T ) ला थांबायचं ठरले.
हळू हळू रात्र पुढे सरकत होती,,,, का कुणास ठाऊक पण ती रात्र खूप मोठी वाटत होती.
स्केचिंग करून हि कंटाळा येत होता एक वाजला….  दीड झाला… दोन झाले ,,,मात्र पुढील काळ संपता संपेना. अधून मधून आम्ही कुणी स्केचिंग कुणी झोप हे चालू होत ,,,,मात्र झोप काही येईना ,,,डोळे बंद असायचे,,,तेवढेच खर ,,मनाला समाधान.

सकाळ चे ४ वाजले आणि सूचनांच्या फेऱ्या झाडू लागल्या,,,,कुपया सभी यात्रीयो ने अपने अपने तिकीट या प्लटफार्म तिकीट निकाल के रखे…
हे कानावर पडले आणि मी आणि जगनाडे तेथून बाहेर पडलो.
हिवाळ्याचे ते दिवस स्टेशन मधून बाहेर पडलो ,,,मुंबई मध्ये जास्त थंडी नसल्याने आम्ही थंडी पासून बचावलो. स्टेशन बाहेर आल्यावर हवेतील गारवा जाणवत होता. एवढ्या भल्या पाहटे मी स्वप्नात हि उठलो नव्हतो.
पण त्या रात्री झोपलो अस म्हणव तरी कस.
बाहेर पडलो आणि मस्त एका ठिकाणी गरम गरम चहा घेतला. त्या गारव्या मध्ये चहा ची मज्जा च वेगळी होती. त्या चहाने मुंबई तील दुसऱ्या दिवसाचा दिनक्रम चालू झाला,,,,न थकता,,,,थेट प्रगती एक्सप्रेस मध्ये बसे पर्यंत.
असाच वरील पेक्षा हि वाईट अनुभव पुणे येथील आहे त्यात आम्ही चौघे मित्र होतो,,,दत्ता बागुल , शिंगणे ,सुरेश वाघ आणि मी….तो ही सांगेल

पण,,,ही मुंबई तील रात्र आठवली की , मुंबईत राहणाऱ्या मित्राची आठवण येते ज्यांनी कधी मुंबईला गेल्या वर त्यांच्या रूम वर आश्रय दिला.

या कटू आठवणी मुळेच मुंबईत शिकायचं तर आहे पण राहायचं कोठे हा मोठा प्रश्न मनात सलत होता.
मुंबईला बॉम्बे आर्ट सोसायटी , आर्ट सोसायटी ऑफ इंडिया यांच्या प्रदर्शनाच्या एन्ट्री घेऊन येताना काही मित्र झाले ,,,त्यातले काही आमदार निवास ला राहून शिकत होते ,,,कुणी ३ ऱ्या वर्षा ला होते तर कुणी शेवटच्या .
त्यामुळे आमदार निवास ला सोय होऊ शकते,,,अस मनात पक्का झाल होत. पण कशी होणार ?

आमच्या शेजारच्या काकांना मी ही अडचण सांगितली ,,,, त्यांच्या ओळखीचे चिखली तील श्री पंडितराव देशमुख यांना आम्ही भेटलो . काका ची ओळख असल्याने ते हो म्हणाले.
ताई च्या कानावर टाकतो म्हणाले.
चार पाच दिवस गेल्यावर परत भेटलो ,,,त्यावेळी डिप्लोमाचा निकाल लागलेला होता. मला ७०% च्या वर गुण मिळाले होते ,,,आणि राज्यातून पाचवा मेरीट.
हे सांगितल्यावर ते म्हणाले ,,,अरे वा ,,,काही काळजी करू नको. होऊन जाईल तुझी राहण्याची सोय.
ताई च्या ऑफिस ला जा तेथे नाना ला भेट,,,आणि सांग मी पाठवले.

मी ऑफिस ला गेलो तेथे नाना भाऊ ला भेटलो. नाना ने ताई चे एक पत्र दिले ,,,,,आणि माझी आमदार निवास ला राहण्याची सोय झाली.

सुनिल बांबल १५/११/२०१५ चिखली

अन्नपूर्णा

मी पुण्याला शिकायला गेलो खरा ,,,सुरवातीला मावस भाऊ गजानन काळे च्या रूम ला होतो. त्यांचा डब्बा यायचा त्यातच मी ही असायचो . नंतर अभिनव ची काही मुला एकत्र येउन रूम केली. मी  त्या रूम वर जेवण बनवून सहा महीने काढले,,,,,पुढे मी खोचरे च्या रूम वर राहायला गेलो. अगोदर च्या रूम वर जेवण बनवायचो आम्ही. नवीन रूम वर तसी सोय नव्हती.मग काय संध्याकाळी कधी पोळीभाजी केंद्र तर कधी काही ,,,दिवस वडापाव आणि मिरची मात्र असायची.
बाहेरच्या या खाण्याने आणि वडापाव च्या तेलाने माझा घसा खराब झाला होता आणि खोकला लागला होता.
हे संजू भाऊ ला माहित झाले मेस साठी पैसे नाही म्हणून मी बाहेर वडापाव वैगेरे खातो. तेव्हा ते मला मामींच्या मेस वर घेऊन गेले.
        मामीची मेस म्हणजे अभिनव ची हक्काची खानावळ च.
मी गेल्यावर बघतो तर ,,,त्या मेस ला अभिनव चीच जास्तीत जास्त पोर … काही पोरी होत्या त्या हि अभिनव मधीलच वास्तुकला विभागाच्या.
आणि या मेस चा इतिहास हि तसाच ,,,बाळू देवरुखे ,अरविंद कोळपकर,सतीस काळे,संजय भालेराव,बाळासाहेब अभंग,अनिल फलके ,,,आणि बरेच्या नावाजलेले चित्रकार त्या मेस चे सदस्य.
मी जायचो त्यावेळी खास काम करणारी पोर होती ,,जेवायला गेलो कि मस्त गप्पा टप्पा व्हायच्या. चित्रकले वर वादविवाद व्हायचे. त्यावेळी या मेसला संजय खोचरे,संजय टिक्कल ,हवाले,संदेश खुळे,सोमनाथ,भूषण वनकुद्रे,असे बरेच होते.आणि हो या मेस मधील किमान एक तरी राज्यातून मेरीट असायचा बर.
मेस मध्ये बाळू देवरुखे ने केलेले एक सुंदर तैल रंगातील चित्र होते .

मामीच तस छोट कुटुंब ,,,,मामी त्यांची २ मुल आणि मामा.
मामी चा स्वभाव अतिशय शांत होता ,,,चेहऱ्यावर कधीही ताण दिसला नाही. आम्हा सर्व मुलांना लेकरा परी जपायच्या. आमच्या साठी कधी शक्य तोवर मेस बंद नाही ठेवली.कुठला हि सण असेल तर घरी जे पदार्थ करतात तेच करून आम्हाला खाऊ घालायच्या. पुरण पोळी,भजे वडे,खीर हे सर्व असे ,,,जसा सण तसे पदार्थ.
मोठे उपवास हि सर्वाना बंधनकारक  होते,,, फराळाची रेलचेल असे मात्र.
जेवायला गेलो नाही तर खूप रागवायच्या.
मेल्या,मुडद्या काल कुठे गेला होता, असा शब्द प्रयोग असायचा ,,,घरच्या सारखा.
मामा फार गप्पा करणारे होते ,,,मेस वरील सर्व मुलांना ते बोलत असत ,,,,मुलगा कुठल्याही भागातील असला तरी त्याच्या भागात मामा जाऊन आलेले असायचे ,,,तिकडचे कुणी ना कुणी त्यांच्या परिचयाचे असायचे. खडकवासला धरण फुटले तो किस्सा ते बर्याच वेळा सांगायचे त्यांच्या गप्पा तून मस्त वेळ जायचा मेस ला आल्यावर. ते वधु-वर सूचक केंद्र चालवायचे.
मी तर पुणे सोडे पर्यंत मामीच्या मेस ला जेवलो.
अभिनव सोडून मी जे जे ला गेलो,,मुंबई त गेल्याने पैश्याची थोडी अडचण जास्त च येत होती ,,,मामी चे पैसे हि देणे होते मला.
जे जे चे कॉलेज आणि येथील दिवस फार कठीण होते ,,,जेवणाचे तर फार च वाईट हाल होते ,,,जास्त पैसे देऊन हि मामीच्या जेवणाची सर कधीच आली नाही त्या जेवणाला. दिवसामागून दिवस संपत चालले होते आणि जेवायला गेलो की मामीच्या पैश्याची आठवण यायची,,,मी एकदोन वेळा पुण्यात आलो जे जे ला असताना ,,,पण पैसे नसल्याने मी मामी कडे गेलो नाही.
 मी मेस ला असताना मामी बऱ्याच वेळा सांगायच्या कि अरे माझे जेवणाचे पैसे अनेकांनी डूबविले,, त्या म्हणायच्या कि काही ची तर चित्र खूप महाग महाग जातात म्हणे,,,पण तरीही माझे पैसे मात्र देत नाहीत.
मला या मामीनी सांगितलेल्या गोष्टी आठवायच्या ,,,कधीकधी वाटायचे आपण ही यातलेच निघालो काय ? अस मामी आपल्या समजत असाव्या .
मन बेचैन व्हायचे,,,पण मी वाट पाहायचो कि आपल्याकडे कधी पुरेशे पैसे येईल अन मी मामी चे पैसे नेउन देईल.यात जवळ पास १ वर्षा पेक्षा जास्त कालावधी उलटून गेला असेल ,,,कदाचित मामी नि माझ्याकडील पैसे बुडाले अस समजले हि असेल. बऱ्याच वेळा मला शिव्या दिल्या असेल.

परीक्षेचा काळ जवळ येत होता ,,शाळा वरील पाठ संपले होते. इतरांचे कॉलेज वरील पाठही संपले होते …….  म्हणून की काय मला चौधरी सरांनी जे जे च्या ए. टी.डी च्या वर्गावर पाठ घायला सांगितले.
माझे २ पाठ संपले होते आणि ३ रा पाठ चालू होता ,,,,,आमचे जे जे चे वातावरण थोडे तापले होते ,,त्यातच मुलांनी आंदोलन उभ केल ,,,त्यात आम्ही सर्व भरडून निघालो, मुलाच्याच म्हणण्याने परीक्षा पुढे ढकलल्या गेल्या. आम्ही बाहेर गावच्या मुलाचे मात्र त्यात नुकसान झाले ,,,,आर्थिक आणि मानसिक. आणि शैक्षणिक ही.
जेजे ला असताना तसा माझा भर चित्रावर होताच ,,,मी काही जलरंगातील चित्र केली होती ,,त्यातील २ चित्र विदेशी नागरिकाने घेतली ,,,त्यातून बर्यापैकी पैसे मिळाले होते.
मी थेट पुणे गाठले ,,,,मिळालेल्या पैश्यातून ३००० रुपये मामी च्या हाती ठेवले. मामी च्या चेहऱ्यावरील भाव न्याहाळले ,,,ते बघून खूप समाधान लाभले मला.मामी ला माझ्या कडील बाकी दिली दोनशे काही रुपये बाकी होते ,,,पण मी मामीला सांगितले हे मी देणार नाही हे असू द्या माझेकडेच,,,त्या निमिताने मला परत भेटता तरी येईल तुम्हाला.
या माउली ला विसरणे थोडे अवघडच आहे. सोमा च्या लग्नात परत भेट झाली होती.
सोमाच्या लग्नातील भेटी नंतर भेट झाली नाही ,,,,धन्य ती माउली.
तिच्या प्रेमाची अन मायेची शिदोरी आम्हाला मिळाली.

सुनिल बांबल १२/११/२०१५  चिखली

आनंद घ्यायचाय ना,,,मग चित्र काढा.

         
         अभिनव कला महाविद्यालयात जी डी आर्ट करत असताना,,, आम्ही ६० ते ६२ मुल मुली एकाच वर्गात चित्रकलेची एकेक पायरी चढलो. डिप्लोमा ची पायरी तशी सोबत राहण्याची शेवटचीच म्हंटले तरी चालेल,,,कारण त्यानंतर ज्याचे त्याचे वेगवेगळे रस्ते झाले.
काहींनी अभिनव ला डीप ए एड केल,,,,,तर काहींनी इतर कॉलेज
मी आणि नगरकर ने जे जे गाठले.
काहींनी एस एन डी टी महिला कॉलेज ला मास्टर केल,,,
बऱ्याच मुला मुलीचे शिक्षण संपले ,,,
एखाद दुसरा शिकायला विदेशात गेला.
या दरम्यान काही चे लग्न झाले ,,,
काहीची पाऊले कमाई साठी मार्ग शोधत शोधत ,,,चित्रकले पासून थोड्या फार प्रमाणात दूर झाले .
कॉम्प्युटर च्या जगात हरविले ,,
त्यातील काही कला अंश असलेली तर काही नसलेली.
काही चित्राच्या पैशात जगण्याचा प्रयत्न करत आहे,,,काही चित्रकलेतून शिक्षक माध्यमात तर काही खाजगी शिकवणीच्या आधार ,,,फोटोग्राफी तून,,,,तर व्यावसायिक चित्रकार म्हणून.
पैसा कमविण्याची माध्यम च सारी.
काहींना भरपूर पैसा मिळाला,,,
काहींना गाडी,घर, पाहिजे तशी बायको सर्व काही मिळाले ,,,काहींना तडजोड करावी लागली ,,,ज्याचे चित्र काढण बंद झाले त्यांनी किमान चित्रकले तून शिकले म्हणून किमान महिना भरातून एक चित्र तरी काढण्या साठी वेळ काढावा.चित्रात रमायला वेळ लागेल पण…… पण रमाच.

ज्यांनी चित्रकलेत ५ वर्ष घालवली त्यांनी किमान ५ चित्र करून घरात लावायला हरकत नाही .
विकली च पाहिजे हा अट्टाहास थोडीच आहे,,,थोडा आनंद तर देईल ती ,,काही काळ का होईना.
मान्य आहे सर्व चित्रकार नाही होऊ शकत,,त्या साठी खूप सय्यम हवा.

चित्र काढून आनंद तर निश्चित मिळेल ना,,,
प्रत्येकाचा चित्रातील विचार पाहणाऱ्याला कळत वा पटत थोडी असतो ,,,पण पाहणाऱ्या रसिकांच्या गर्दीत आपल्या चित्रात हरवणारा एखादा तरी असतोच ना.

तर मग आनंद घ्यायचाय ना,,,,,

ओवी @ ओवी

माझ लग्न झाले ,,दिपाली सारखी जिवलग साथीदार आयुष्यात लाभली.
दिवस,महिने हळू हळू जात होते ,,आम्ही या काळात वेगवेगळ्या ठिकाणांना भेटी दिल्या,,,हे ठिकाण कधी पर्यटनाची असत तर कधी नातेवाईकांची.
आनंदच आणि उत्साहाचे वातावरण होत काही काळ लोटला मग,,, मुल पाहिजे अस वाटायला लागला.
वानेरे हॉस्पिटल ला गेलो. औषध सुरु झाली ,,,,पण त्या औषध चा त्रास दिपाली ला झाल्याने आम्ही ती बंद केली. मग २-३ महिन्याचा काळ गेला.सकारात्मक रिपोर्ट आल्याने चिखली तील डॉक्टर करवंदे यांचे कडे गेलो,,, सोनोग्राफी केली. मात्र रिपोर्ट एकूण धक्का बसला. बाळ जन्म देण्या योग्य नव्हत.
आम्हाला खूप धक्का बसला.
दिपाली च्या अश्रुकडे पाहत … मी कस बस स्वत: सावरले.
मन मात्र सावरू शकलो नाही.
डॉक्टर काकांनी धीर देत सांगितले ,,,काळजी नका करू.
तुमचे काय वय थोडी झाले ,,,२ महिन्यात तर तुम्हाला गोड बातमी कळू शकते.
५ महिने चा काळ लोटला अन परत एकदा गोड गुड न्यूज मिळाली.
महिन्यामागून महिने जात होते,,,माझ्या बाळाच्या आई ची काळजी ,,,,तिची आई अन माझी आई घेत होती,,आणि मी होतोच.असे दिवस महिने जात होते .

१ दिवस तोरवणे सरांचा फोन आला. तोरवणे सर आणि फासे सर यांनी मला ,,,त्या परिस्थितीत मला विनानुदानित महाविद्यालयावर अधिव्याख्याता म्हणून येण्याचे सांगितले. महिना ४००० मानधन हि देणार होते,,,आणि अनुदान आल्यावर मी कायम होईल असे आश्वासन हि मिळाले होते.
एका मनाची इच्छा नसतानाही,,,दुसऱ्या मनाचे ऐकूण मी गेलो खरा.
पण माझ मन तेथे रमत नव्हते. रात्री झोप यायची नाही,,दिवसभर मी चित्रमय वातावरणात असल्याने बर वाटायचा. पण शनिवार जवळ  आला कि मी activa घेऊन घराच्या दिशेने निघायचो,,,जाणेयेणे ५०० रुपये खर्च करून २ दिवस घरी आल की मन रमायचे. मिळणारे मानधन पुरेसे नव्हते,,वरून साडेतीन चार हजार माझे व्ययक्तिक खर्च व्हायचे. मन मारून कसे बसे २ महिने तेथे अधिव्याख्याता म्हणून राहिलो.
मी औरंगाबाद ला निघालो की माझी बायको नेहमी मन बारीक करायची तिचा चेहरा रडायला आल्यासारखा भरायचा.मला ही निघाव असे वाटेना . तेव्हा ते दोन महिने फार खडतर होते माझ्या कुटुंबासाठी.

पाटील सर निवृत्त होणार होते त्या जागेवर माझा विचार होईल का असं मी एकदा सहज विचारले होतं तेव्हा कळले तेथे दुसऱ्यास भरणार आहे . माझ्या मनाच्या विरुद्ध मी तेथे राहत होतो शेवटी न राहवून मी एक दिवस तोरवणे सरांना म्हणालो दुसरे अधिव्याख्याता बघा.मी येथे नाही थांबू शकत. 

 

तेव्हा तोरवणे सरांना माझ्यामुळे त्रास झाला असेल बहुदा,,,त्याबद्दल मला माफ करावे. सर तुमचा हेतू चांगला होता. मात्र माझ्या परिस्थितीला ते मान्य नव्हते ,,हेच खरे. माझ वय विनानुदानित वर वेळ घालविन्यास योग्य नव्हते. जी डी आर्ट ला अजून ही अनुदानित मान्यता आली की नाही माहीत नाही. 
शरयू जाधव ने बालगंधर्व ला  समूह प्रदर्शन आयोजित केल होत,,,त्या साठी मी पुणे ला गेलो.  प्रदर्शन झाले.पुुणे वरून परतल्यानंतर वासुदेव कामत यांचा डेमो यशवंत ला असल्याने मी थांबलो. यशवंत चा दोन महिने काही दिवस चा अनुभव घेतला. या वेळी मला ना कॉलेज ने ऑर्डर दिली नव्हती. 

परतत असताना मन गहिवरून आल ,,,,,काही विद्यार्थी आणि विद्यार्थिनी मला निरोप द्यायला आले होते.

पालातील राहणारे जसे एक जागा सोडताना जसा घरातील पसारा आपल्या बैलगाडी वा गाढवावर बांधतात जणू काही तसेच सर्व समान मी activa वर लादून निघालो होतो.
मी सर्वांचा निरोप घेतला. आणि माझा अधिव्याख्याता म्हणून सुरू झालेला प्रवास दोन महिने सात दिवसात संपला. मी ५ फेब्रुवारी ला घरी परतलो.
          ६ फेब्रुवारी डॉक्टर ने दिलेली तारीख उलटली,,,,दुसऱ्या दिवशी ७ फेब्रुवारी २०१५ ला ७ वाजून ४२ मिनिटांनी ,,,ओवीचा जन्म झाला . माझा आनंद गगनात मावेनासा होता.whats app ने ती मला प्रथम दिसली ,,,पण प्रत्यक्ष पाहण्यासाठी रात्र आडवी आली होती,,,मी रात्रीच येऊ नये सांगितल्याने. दुसऱ्या दिवशी मी बुलडाणा येथे गेलो ,,,,आणि ओवी ला ओंजळीत घेऊन सुखावलो.
तिने जीवनच पालटून टाकले.
ती ओवी आज ९ महिने पूर्ण झाली,,,,,तिचा हा १८ महिन्याचा काळ आमच्या साठी.
न विसरण्या सारखाच .
सुनिल बांबल ७/११/२०१५

चित्र आणि अतिशयोक्ती

चित्र आणि प्रत्यक्ष फोटो यातील अंतर कळणे तसे अवघड आहे किमान माझ्या चिखली सारख्या ग्रामीण भागासाठी तरी. चित्रकलेला हळू हळू स्वीकारेल आपला भाग ही, चित्रकला क्षेत्राने जागतिक पातळीवर खूप मोठा ठसा उमटविला आहे ,,,आणि जागतिक विकासात ,,,उलाढालीत ,,,चित्रकला आणि कला क्षेत्राचा ४०% वाटा आहे . पण हे क्षेत्र आपल्या भागातील खूप कमी लोकांना समजते. लाईक आणि कॉमेंट करणे हा ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे. 
कला क्षेत्राने मारलेली भरारी कदाचित लोकांना अतिशयोक्ती वाटत असावी,,,नुकतीच बातमी होती,,,पिकासो च्या चित्राची. या चित्रकाराचे चित्र १७ कोटी डॉलर ला विकले,,,,आपल्या भारतीय चलनात विचार केला तर ते ११०० कोटी . 

मग अतिशयोक्ती वाटणारच ना.
आणि परत प्रश्न हि पडतो लोकांना काय असेल बर या चित्रात.
ते चित्र म्हणजे त्या चित्रकाराचे आयुष्य आहे . त्याने त्या क्षेत्रात जीव ओतून केलेल्या कामाला ते पैसे दिलेले असतात. तो चित्रकार आयुष्यभर चित्रकलेसाठी जगला त्याचे ते मोल असत.

कैलासाकडे जाता-जाता २८/०९/२०१५ सुनील बांबल

गेले १० दिवस कसे आनंदचे वातावरण होते. रोज गणेशा ची आरती मोठ्या उत्साही मनाने होत होती . खरच किती मज्जा येत असे, माझी ७ महिन्याची ओवी ,,आरती सुरु झाली की , तीला फार मज्जा वाटायची. सर्व आरती करीत असताना तीला अजून बोलणे येत नसूनही ती लांब लांब सूर काढून ,टाळ्या वाजवून आपणही आरतीत सहभागी आहोत हे दाखावत असे .
जय जय ( देव ) कुठे असे विचारले असता कौतुकाने ती गणेशाच्या मूर्तीकडे बघायची , खुश व्हायची .
आज सकाळी उठल्यानंतर तिला विचारले ,,,जय जय कुठे बेटा ?
आणि तिने गणेशाच्या मूर्तीकडे बघितले, मी तिच्या चेहऱ्यावरील भाव टिपले,,,ते रोज सारखे नव्हते . कारण तिला तिचा जय जय तेथे दिसला नाही .

मी काल घरच्या गणपती ला विसर्जित करायला गेलो , सोबत भावाची मुल ,मुली होती . गणपती आम्ही घराजवळील विहिरीवर विसर्जित करायसाठी निघालो ,,,पूर्वी पाण्याचा दुष्काळ होता त्यावेळी या विहिरी चे पाणी आम्ही पिलो होतो. आज कुणीही त्या विहिरीचे पाणी पीत नाही ,,वापर मात्र करतात . १९६५ ची हि विहीर जिच्या वर मारोती संस्थान ची निशाण दिसते . विहिरीवर पोचल्या नंतर तेथे हि आम्ही आरती करत असताना सहजच माझ लक्ष त्या गणरायाकडे गेले . बघतो तर काय गणराया रडत होते ,,त्यांच्या डोळ्यात अश्रू दाटून आले होते.
मी आरती करता -करता डोळ्याच्या इशाऱ्याने च विचारले ,,,काय झाले राव ?
असे डोळे का भरून आणलेत ?

बाप्पा ने अगोदर माझ्या प्रश्नाकडे लक्ष दिले नाही ,,,पण न राहून शेवटी म्हणालेच,
अरे तुला सांगतो ,,,,आज गल्लो गल्ली गणेश मंडळे झाली आहेत. मोठ मोठी वर्षानुवर्षे चालत आलेली . पण खर सांगतो मला बाल गणेश मंडळात यायला खूप खूप आवडते. या बाल मंडळातील बालके माझी भक्तिभावाने आणि आनंदाने सेवा करतात. मला खूप आनंद होतो . त्या बालकाची सांगत मला खूप आवडते .अनंत चतुर्थी चा दिवस जवळ आला की माझ्या मनाची चूळबुल मला दु:खी करते. तस मला जावस वाटतच नाही …. पण काय करणार , मला ही माझ्या आई बाबा ची अन कार्तिक दादा ची आठवण येते. आणि हो आमचा नंदी सुद्धा मला सोडून राहत नाही. बाबा तपश्चर्ये ला बसल्यावर त्याला खेळायला सोबत राहत नाही ना. म्हणून मला जाव लागत .
नाइलाज असतो माझा म्हणून तर मी पुढील वर्षी येण्याची ग्वाही देऊन परतीच्या प्रवासाला लागतो .

खरतर लोकमान्य टिळक मुळे मी सार्वजनिक झालो , त्यांच्यामुळेच माझी भक्ताशी फार जवळून ओळख झाली नाही का ?
आईबाबा च्या परवानगी ने मला मस्त १०/११ दिवस भक्तामध्ये राहण्याची संधी मिळाली. त्यांनी मला बोलाविले अन मी हि आलो . त्या निमित्ताने सार्वजनिक मंडळे स्थापन झाली . इंग्रज राजवटीत जमाव बंदी असल्याने लोकमान्यांनी मला बोलवले जेणे करून या निमित्ताने का होईना ,,लोकांना एकत्र आणता येईल. त्यांना स्वतंत्र लढ्यासाठी प्रेरित करता येईल ,भाईचारा वाढेल,आपापसात प्रेम निर्माण होईल.स्वातंत्र्यासाठी सर्व पेटून उठतील,,,,,त्या वेळी बर्याच गोष्टी पूर्ण झाल्याही . अनेक जन स्वातंत्र्यासाठी तयार झालेही ,लढले ही ,,,माझे कायमचे भक्त ही झालेत आणि आजही आहेत ,,,हे पाहून मी त्यावेळ पेक्षा आज तसा जास्तच आनंदी होतो.
प तरीही या हर्षाने प्रफुल्लीत झालेली मनाची किनार आज थोडी दु:खी ही होते . ,,,हे ऐकून मला हि थोडा धक्काच बसला.
न राहवून मीच विचारले
बाप्पा नेमके झाले तरी काय ?
आमच काही चुकले काय ?
तुमच दु:ख चे कारण समजू शकेल काय ?
असे अनेक प्रश्न मनात येत होते …मी असे विचारात असतानाच बाप्पा म्हणाले ,,,अरे थांब किती प्रश्न विचारशील ….
मला सर्वच प्रिय आहेत ,,बाल गणेश मंडळाची स्थापना केल्यापासून ते आज पर्यंत मोठ्या उत्साहाने तुम्ही मला वाजत गाजत आणता ….
मोठमोठे देखावे ,साज ,मक्खर करून माझी मुखामाची व्यवस्था करता .

त्या मुळे मला खूप आनंद होतो,मी प्रसन्न असतो . माझा उंदीर ही खुशीत असतो ,,रोज त्याला लाडू ,मोदक,साखर ,खोबरखीस सारखे पदार्थ जे खायला मिळतात . पण तरीही मी तुमच्यावर काही गोष्टीवर काही मंडळातील काही भक्तावर नाराज झालोय ,,,,मंडळे माझ्या नावाने मोठमोठ्या देणग्या वसूल करतात ,त्याचा दुरुपयोग करतात ,,,आपापसात भांडण करतात आणि काही तर माझ्या समक्ष पत्त्याचा डाव मांडतात .या भक्तामुळे मला पत्त्याचे डाव हि माहित झालेत. त्यातील एखादा भक्त हरतो एखादा जिंकतो ,,,,एकाच वेळी भक्ताचे दु:ख आणि आनंद बघवत नाही मला आणि ते हि पत्त्या सारख्या वाईट मार्गातून मिळालेले.
फार वाईट वाटते मला .

किमान जाता जाता मी आशा करतो दर वर्षी च कि ,,,,,, पुढील वर्षी तरी मंडळातील माझे भक्त असे वागणार नाहीत . लोकमान्यांच्या विचारला जगतील ,,त्याचे अनुकरण करतील ,,,अजूनही मी आशावादी आहे.
माझे खूप कमी भक्त वाईट मार्गावर आहेत ,,,ते त्या मार्गाहून चांगल्या मार्गावर यावे यासाठी माझा खटाटोप असतो .
मी गणरायाकडे पाहतच राहिलो.
आणि तेव्हड्यात भानावर आलो ,,गणपती बाप्पा ला निरोप देण्यासाठी आम्ही मूर्ती विहिरी तील पाण्यात टाकली.
पाण्यात बघितले ,बाप्पा कैलासाकडे निघाले होते ,,,हिमालयाच्या दिशेने .
ते जाता जाता थबकले आणि म्हणाले तुला एक सांगायचो विसरलो तुम्ही मातीच्या मूर्ती घेत जा ,,,प्लास्टर च्या मूर्ती पाणी दुषित करतात त्यामुळ जलचर प्राण्यांना जीव गमवावा लागतो ,,,,आणि हो गाणे थोडे चांगले लावत जा की राव.

माती च्या रूपातील माझी प्रतिकृती खरच आवडेल रे ……
येतो मी आता ….
भेटू पुढील वर्षी ……।

सुनिल बांबल

तुमच्या आतील कला बाहेर येऊ द्या .

कॉलेज पूर्ण झाले कि चित्रकार म्हणून जगायला सुरवात करताना,,चित्र केले कि बरेच जन ते चित्र मोठ्या कलाकारांना अथवा त्यांच्या शिक्षकांना दाखवतात. … पण मला वाटते तसे करू नये ,,,
आपल्याला जस जमते ते करत राहावे.या प्रमाणे आपण मार्गस्त झालो तर आपल्याला लवकर काही तरी सापडू शकते ,,,आणि कलाकार आणि शिक्षकाचे शिक्षण झाल्यावर मार्गदर्शन घेतले तर ते त्यांच्या पद्धतीने त्यांना आवडणाऱ्या गोष्टी आपणास सांगतील…तेव्हा आपल्यातील कलाकार बाहेर यायचा राहून जाऊ शकते.शिक्षकांचे मार्गदर्शन आवश्यक आहे ते कॉलेज ला असताना.
आणि आणखी एक ,,,आपले चित्र पूर्ण झाल्यावर व तुम्ही कुठे प्रदर्शित केल्यावर कुणाच्याही प्रतिक्रिया चा अति विचार करू नये… एखादा सल्ला ,सूचना हि स्वत:ला योग्य वाटल्यास पुढच्या चित्रात अमलात आणण्यास हरकत नाही.
तुमच्या चित्रावर चांगल्या वाईट प्रतिक्रिया चा परिमाण होऊ देऊ नये ,,याची दक्षता घ्यायला हवी.
प्रत्येकाची आवड निवड वेगळी असते ,,चित्राकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन हि वेगळा असतो,,,त्यामुळे जो तो ज्याच्या त्याच्या आवडीनुसार मत मांडत असतो.
तुम्हाला काय आवडते अन काय करायचे यावर ठाम राहा.
आणि बिनधास्त काम करा.
सातत्याने काम करत राहाल तर तुमच्या कामाला कुणी तरी जीव लावेलच.
त्यासाठी सातत्याने काम करत राहा जसे जमते तसे. हे माझे व्ययक्तिक मत आहे.

सृजनाच्या वाटेवर 02/07/2015

सृजनात्मक चित्राची मज्जा च न्यारी .

मी कॉलेज ला असताना पासूनच मला थोड वेगळे करावे वाटायचं.  सुरवातीला मी निसर्गचित्र करायचो,,व्यक्ती चित्र हि आवडायचं. पण व्यावसायिक चित्रकार म्हणून जगताना व्यक्तीचित्राला विकत घेणारे थोडे कमीच. आणि मी व्यक्ती चित्रणात खूप मास्टर काम करेल असेही वाटत नव्हतं. तसेच मुळातच माझा कल सृजनात्मक चित्रा कडे होता.

२००५ ला मुंबई ला गेलो असता तेथे प्रशांत शाह भेटले होते,त्यांना मी निसर्ग चित्र दाखवली आणि माझी चित्र ते विकून देतील अश्या विश्वासाने त्यांना दाखवत होतो पण त्यांनी मला खूप छान सांगितले निसर्गचित्र म्हणजे तुझ चित्र नव्हे ,,,हा तर तुझा रियाज झाला,हा तुझा आउट डोअर स्टडी चा भाग. मला त्यावेळी वाटले . या माणसाने आपले चित्र विकण्यासाठी तर ठेवले नाही पण आपल्या ला काहीही सांगून हुसकून लावले बहुतेक ,,,काय सांगू त्यावेळी मला त्यांचा रागच आला होता.मग हळूहळू मी निसर्गचित्र काढत होतो. saffronart हून माझे बरेच चित्र विकलेही गेले ,,,पण राहून राहून अस वाटायचे कि आपल्या जे करायचे ते हे नाही .
तरीही मी,,cityscape,seascape,night landscape,करत होतो,, हे चालू असतांना एक वेगळा प्रयोग म्हणून जत्रेतील पाळणे असतात ते चित्रात केवळ आकार वापरून आणि रंगाच्या फटकाऱ्या तून आणि त्यासोबत काही घराचे आकार वापरून चित्र काढत होतो पण ते सर्वापासून अनभिज्ञ होते. काही छोटे छोटे कॅनवास वर स्केच हि केले होते त्यातील ३ स्केच indianartcollectors वर टाकले असता त्यातील १ विकले. आणि माझा हुरूप वाढला मी त्यात अजून काम करायला सुरवात केली.२०१० ला नेहरू सेंटर च्या प्रदर्शन मध्ये रचना टाक यांनी माझे तीन चित्र घेतली २ night landscape आणि १ चित्र जे सृजनाच्या वाटेवर होते ते.
मला प्रदर्शक मध्ये प्रदर्शन करायचे होते तेव्हा तेथे प्रत्यक्ष काम दाखवावे लागत, मी गेलो…. काम बघून त्यांनी शो साठी date दिली. हिरा मडम म्हणाल्या ,,लांब panal मे पेंटिंग है क्या…त्यावेळी मी माझे creative च्या वाटेवरील चित्र दाखविले असता सुनिल ये तेरा बेेेटर काम है ,landscape से अच्छा ,,,ये तुझे नयी पहचान देगा । landscape तो बहुत artist करते है,सब के काम मे ज्यादा फरक नही लगता। लेकिन तेरा ये नया काम तुझे नयी पहचान जरूर दे सकता है ।
हा सल्ला माझ्यासाठी खूपच महत्वपूर्ण ठरला पुढे मी portrait of village या सिरीज च्या चित्राचे प्रदर्शन केले ,,,त्यातील एक Couple Village नावाचे चित्र विकले गेले.
मी Portrait of villege , Karna , Banyan Tree, VillageTree ,Concreat Tree ,Concreat village , Motherland series, God of Village, Indian Fair, Wedding Series आणि सध्या Mother & Child यावर काम करत आहे.
या सर्व छोट्या छोट्या चित्र मालिका आहेत ,,,,मला जे चित्र सुचल ते मी करत असतो . या series वर आज हि माझ काम चालूच आहे.
या series करताना अनेक चित्र देश्याविदेशात पोचले. काही प्रदर्शनातून काही net च्या माध्यमातून.

 

Redears Digest सारख्या जागतिक दर्जाच्या पुस्तकाने मे २०१२ च्या अंकात प्रकाशित केले सोबत छान मानधन हि दिले.

तीन चित्रचा गाला म्युजियम मध्ये लिलाव झाला. सृजनाच्या वाटेवर चालताना मी मात्र bombay art socitye , art socitye of india, camlin art foundation, या सारख्या महाराष्ट्रातील फेमस चित्र प्रदर्शनी पासून दूर आहे. मात्र मी दर वर्षी किमान एक तरी व्ययक्तिक प्रदर्शन करतो.
जहांगीर ला मी सतत अर्ज भरले आहे आणि आता पर्यंत तीन वेळा माझा अर्ज नाकारला गेला. जहांगीर मध्ये शो करन हे कलाकारासाठी अभिमानाची बाब आहे. मी सातत्याने काम करतोय ,,,येईल कधीतरी जहांगीर चा होकार ?
जहांगीर ला शो केला म्हणजे तुमची सर्व चित्र विकली जातात अस नाही ,,,पण व्हावा आपला हि शो या जहांगीर मध्ये असे प्रत्येकाला वाटते त्यातील च एक मी हि आहे

साखळडोह 2

दगडाचे देव या लेखमालेत मी साखळडोह विषयी लिहिले होते ,,,,त्याच साखळडोह ला आज जाऊन आलो. 

हा डोह जाफराबाद तालुक्यातील मेरखेड गावाजवळ आहे येथे वर्षभरात हजारो भाविक येतात पण अजून हि पाहिजे तसा रस्ता नाही,,जाफराबाद रोड पासून ४ किलोमीटर अंतर त्या रस्त्यावर नुसती मोठ मोठी खडी टाकलेली आहे. त्यालाही बरेच वर्ष झाली असावी. त्यावर डांबरीकरण तर नाहीच नाही पण पावसाळ्यात पाऊस असेल तर फजितीच होईल.शेवटी शेवटी थोड्या अंतरा पर्यंत गाव जवळ आल्यावर थोडा बरा रस्ता आहे आणि चिखली-जाफराबाद रस्त्याने चिखली हून निघाले कि मराठवाड्याची बोर्डर संपलीकि चांगला रस्ता हि संपतो आणि मराठवाडा सुरु झालेले कळते ,,,वर्षनुवर्षे हा रस्ता खराब अवस्थेत आहे. का कुणास ठाऊक पण तो रस्ता फार दुर्लक्षित आहे,,,आमदार हि त्या कडे पाहिजे असे लक्ष देतात अस वाटत नाही,,,,काही असो किमान जाफराबाद रोड पासून साखळ डोह पर्यंत चा रस्ता डांबरीकरण करायला हवा.
असो
मी, ओवी आणि बायको तेथे गेलो. बायकोने भक्तिभावाने पूजा केली.
ओवी ला हि दर्शन घडविले.
मी त्यांचे फोटो काढले ,,,मी हि दर्शन घेतले.
ओवी चे जावळ वाहायचे होते ते वाहिले. ते कोठे ठेवायचे विचारले असता तेथील आजी ने डोहात टाका अस सांगितले,,,डोहाच्या पाण्याकडे बघितले ,,पाणी खूप घाण झाले आहे ,,,हिरवट रंग आला आहे त्या पाण्याला. त्याच क्षणी मनात विचार आला आपण डोहाच्या पाण्यात टाकून पाणी खराब करतोय,,,पण दुसरे मन तेथील परंपरेला आणि बायको च्या श्रद्धेला छेद देण्यास तयार नाही झाले. पाण्यातच ते जावळ वाहिले. पाऊस नसल्याने ते पाणी साचून आहे.

तेथे एक फलक आहे डोहात पोहण्यास सक्त मनाई आहे ,,,,मात्र काही म्हशी त्या डोहात मनसोक्त पोहत होत्या. त्या म्हशीचा मालकच त्यांना डोहावर घेऊन आला होता. असो पण तो फलक माणसांसाठी होता ना… त्या बिचाऱ्या म्हशीचा त्यात काय दोष. एका ने तर अख्खी बैलगाडीच डोहात टाकली होती अन सोबत अनेक बैल.

तेथे एक कुटुंब भेटले होते ते म्हणाले मुलीला मोठ्या मोठ्या गाठी झाल्या होत्या. दवाखान्यात नेत तरी फरक नाही पडला … अन आसरा ला पाया पडायला येऊ म्हंटले अन फरक पडला. म्हणून लेकराला पाया पडायला घेऊन आलो.यावर काय बोलाव काहीच सुचले नाही,,मला
जाण्याची वेळ आली होती ,,,परत जाता जाता पुन्हा एकदा हात जोडले.
चटणी पोळी चा डब्बा सोबत नेला होता ,,,तो संपविला. त्यातील १ पोळी तेथेल एका मोती ने संपविली.
थोडा वेळ बसून राहिलो,,,,,,अन नंतर परतीच्या मार्गाला लागलो.
सुनिल बांबल

साखळडोह आसरा १४/०६/२०१५

मी काही दिवसापूर्वी एक लेख टाकला होता,,,,
मी दगडाचे देव बनताना पाहीले आहे.
माणूस श्रद्धे पोटी दगडाला देव मानतो,,,कुणी भीती पोटी हि देव मानतो.देवाला हे करा ते करा ,,,,अस नाही केल तर देव कोपल,,,लेकराला धरल,,असे कितीतरी कारण असतात,,,,,नाही तर देवाप्रती पूर्ण श्रद्धा असते.

श्रद्धा अन अंधश्रद्धा यातूनच देव मनात घर करतो नाही का ?

प्रत्येकाचे वेगवेगळे देव त्यात
कुलदैवत वेगळे ,,,,ग्रामदैवत वेगळे ,,,देवी,गणपती,मारोती,म्हसोबा असे कितीतरी देव.
जागृत,दक्षिणमुखी, गणपती असेल तर डाव्या-उजव्या सोंडेचा असे आहेच.
आणि हो मी रिद्धी सिद्धी सह गणपतीला स्मशानात ही बगीतले आहे.

अजून एक देवाविषयी सांगावस वाटत ते म्हणजे ,,,,,,आसरा.
माझी आई नेहमी सांगायची कि साखळडोह ला आपल्या आसरा आहे ,,,मला ही लहानपणी तेथे पाया पडायला गेलो होतो ते आठवते.
त्यांनंतर खूप वर्ष आसरा च्या पाया पडायला जायचा योग आला नव्हता ,,,मात्र लग्न झाले आणि आसरा ला जायचा योग आला.आई ने सांगितले कि तुम्ही दोघे जाऊन एकदा पाया पडून या.
मी activa घेतली होतीच ,,,मग काय ठीक आहे येऊ जाऊन असे ठरले. त्या अगोदर असेच आमचे ग्रामदैवत असलेली ,,नागरतास ची देवी आणि आणि तिचीच काकू च्या शेतात असलेली स्थापना या ठिकाणी भेटी देऊन झालेल्या होत्याच.
चिखली पासून अंदाजे २५ ते ३० किलोमीटर अंतर असावे. चिखली जाफराबाद रोड वर खासगाव फाट्यावरून ४ किलोमीटर आत हे आमचे आसरा.
मेरखेड गावाच्या हद्दीत असलेले हे आसरा चे ठिकाण.
मेरखेड जवळून वाहणाऱ्या नदीमध्ये मोठा डोह आहे .या डोह च्या खोली विषयी सांगतात,,,,,
१२ बाजीचे सुम जरी आत सोडले तरी याचा ठाक लागत नाही.

आम्ही गेलो त्या वर्षी जास्त पाऊस न पडल्याने डोहामध्ये जास्त पाणी नव्हते ,,,आणि ते हि गढूळ पाणी होत. आजूबाजूने खूप साऱ्या आसरा होत्या.
या आसराना खूप लांबून लांबून लोक येतात ,,,नवस बोलतात.
आणि तो नवस खरा हि होतो.
अनेक लोक येथे मुलांचे जावळ काढण्यासाठी येतात. कुणाचा साधा नैवेद्य असतो तर कुणाचा बोकड्याचा.
मी नवस बोललेल्या स्त्रियांना भर उन्हात बिन चपला चे दंडवत घालत येताना बघितले.

सुरवातीला काही आसरा होत्या… प्रत्येकाने शेंदूर लाऊ लाऊ खूप साऱ्या आसरा केल्या आहेत.
आता त्यातील जागृत कोणत्या ते मात्र त्या आसरा नाच माहित. असो
तेथे छान छोटी छोटी दुकाने आहे ,,,पालातील.
नास्ता साठी ची हि सोय आहे ,,,पाण्याची व्यवस्था आहे ,,,तिनसेड हि केली आहे,,,

आम्ही तेथे पोचल्यावर तेथे नारळ घेतला. बाकी पूजेचे समान बायको ने आणले होतेच. बायको ने खूप भक्ती भावाने पूजा केली.
माझी बायको खूप श्रद्धाळू आहे.स्वामीसमर्थ ची ती पक्की भक्त आहे.
ती आसरा ची भक्ती भावाने पूजा करताना बघून मी हि हात जोडले. नारळ फोडला,,,, ,,,काही लोकांना त्या नारळाचा प्रसाद वाटला.

आणि परतीच्या मार्गाला लागलो.

महाबीज चा म्हसोबा १५/०६/२०१५

        आईला महाबीज मध्ये ४ रुपये रोज होता तेव्हा पासून ते निवृत्त होई पर्यंत कामाला होती. पण शेवट पर्यंत महाबीज प्रशासन ने कायम करून घेतले नाही ,,,आई ला हंगामी रोजदार म्हणूनच शेवट पर्यंत काम करत राहावे लागले.आणि निवृत्त झाल्यावर दर महा. १००० रु पेन्शन मिळते.
आई कामाला असताना आई चा जेवणाचा डब्बा घेऊन जात असे मी. मग गेले की आत आवारात कडूलिंबाच्या झाडा खाली म्हसोबा होता,,,भल्या मोठ्या दगडाला शेंदूर लावलेला आणि त्यावर चांदीचे डोळे बसविलेले होते. या म्हसोबा विषयी एक गोष्ट मी नेहमी एकली होती ती म्हणजे ,,,,महाबीज मधील म्हसोबा खूप जागृत आहे.

मी नेहमी आत गेलो की म्हसोबाच्या पाया पडायला जायचो. मग काय म्हसोबा जवळ गेलो कि मज्जा असायची. कुणी नारळ तर कुणी पेडा ठेवलेला असायचा. मग मस्त नारळ अन पेडा खायचा आणि आपला घरचा रस्ता धरायचं,,,,देवाच्या दर्शनापेक्षा माझ लक्ष त्या नारळ अन पेडयावर जास्त असायचं. नारळ तर कायमच असायचं,,,पेडा मात्र कदाचित च सापडायचा .
पेडा सापडला की मग आनंदी आनंद.
महाबीज ला चे मुख्य अभियंता जे असत…. त्यांना सर्व कामगार आणि आम्ही ही मोठे साहेब म्हणत असे..
त्यावेळी जे मोठे साहेब होते त्यांना महाबीज च्या गोडाऊन मध्ये आणखी एक गोडाऊन बांधायचं ठरविले होते. आणि त्या गोडाऊन च्या जागेच्या काही भागात हा म्हसोबा आलेला,,,,मग त्या म्हसोबाला तेथून हटवून दुसऱ्या ठिकाणी बसवायचे ठरले .सुरवातीला मनुष्य बळ वापरून त्याला हलवायचा प्रयत्न केला पण जमेना.

मग तो म्हसोबाच आकार लहान करायचं ठरले पण तो वडर माणसाकडून हि पाहिजे तसा कमी झाला नाही,,,आणि नंतर लोकांनी एक अफवा हि पसरविली. म्हणे ज्याने त्या म्हसोबाला फोडला त्याला म्हसोबा कोपला ,,,असच एकदा त्याचे चांदीचे डोळे चोरले होते तेव्हा ही त्या माणसाचे डोळे गेले म्हणे,,तो आंधळा झाला. खरंच झाला असल का ?
शेवटी म्हसोबाला लहान करूनही हटवू शकले नाही .मग ट्रक्टर चा हि वापर झाला ,,,पण काही उपयोग नाही झाला. म्हसोबा जागृत जो होता ना…

अश्या वेळी काय म्हणव सुचत नाही पण तो भला मोठा म्हसोबा न मनुष्य बळाने हलला न ट्रक्टर ने.

मग निर्णय घेण्यात आला कि म्हसोबाला गोडावून मध्ये छोटीसी जागा सोडून त्याला दक्षिणेला प्रवेशद्वार ठेवून मंदिर करायचं ठरले.

आज ही महाबीज मध्ये तो म्हसोबा आहे.

आई २०११ ला निवृत्त झाली.भाऊ आहे तेथे हंगामी रोजदार.
माझ लग्न झाल्यावर परत या म्हसोबाच्या दर्शनाला जायचं ठरले. बायको, मी अन भावाचा मुलगा.
दर्शन घेतल्यावर आम्ही महाबीज चा आतील प्लांट बघायला गेलो,,,, मी लहानपणी पासून पाहत आलेला प्लांट मी बायको ला दाखवत होतो. कशी बियाण्यावर प्रक्रिया केली जाते ते सांगत होतो. तेथे कामात असलेल्या आईच्या मैत्रिणी विचार पूस करत होत्या. आमच कौतुक करताना कासाबाई ला जीव लावा बर हे हि आवर्जून सांगत होत्या.

चिखली येथील महाबीज बियाण्यावर प्रक्रिया करणारे आशिया खंडातील सर्वात मोठा आणि पहिल्या क्रमांकाचे प्रक्रिया केंद्र आहे .महाबीज मुळेच आमच शिक्षण झाले .नाहीतर आई ला खूप कठीण झाले असते . जी डी आर्ट ला ७०%मिळाले होते तेव्हा आई कामगार असल्याने मी महाराष्ट्र राज्य कामगार कल्याण च्या शिष्यवृत्ती साठी पात्र ठरलो होतो. १८०० रु शिष्यवृत्ती मिळाली होती.

मी दगडाचे देव बनताना पहिले आहे या लेख मालिकेतील हा लेख मधील म्हसोबा चे रहस्य नाही कळले,,,महाबीज प्रशासन ने मनुष्य आणि यंत्र अश्या दोन्ही बळाचा वापर करूनही म्हसोबा ला हटवू शकले नाही.

मी कधीही महाबीज ला गेलो कि म्हसोबा च्या पाया पडायला जातो,,,,आणि देवापुढील नारळ उचलून खातो.
माझी नजर मात्र देवापुढे कुठे पेडा दिसतो का ,,,हेच शोधत असते.

मी दगडाचे देव बनताना पहिले आहे. २४/०५/२०१५

मी बाहेर गावी शिकायला होतो ते जवळपास ८ वर्ष . या आठ वर्षात बर्याच वेळां घरी येणेजाणे होत असे. मग बस चा कंटाळवाणा प्रवास सुरु होत असे पुणे ते चिखली,,,पण काय करणार तो प्रवास कंटाळवाणा असला तरी फायद्याचा होता.

एस टी बसची विद्यार्थी सवलत मिळायची ,, त्या सवलतीचा मी पुरेपूर वापर करायचो.

मग प्रवास सुरु झाला रस्त्याच्या कडेला एक दगडाचे चौथरे बांधलेेलेे दिसले ,,ते नवीनच होत . त्यावर एक दगड मांडून त्याला शेंदूर फासला होता. आणि त्या ठिकाणी नारळ फोडलेली दिसत होती. त्या दगडी देवासमोर फुल आणि अगरबत्ती हि दरवळत होत्या. बस मधून असे अनेक गोष्टी आपणास दिसतात पण आपण त्यावर तेव्हड्या पुरतेच लक्ष्य देतो,,,अन नंतर पुढील प्रवासात तीच गोष्ट तुम्हाला नव्याने दिसली तर आपण मनाशीच म्हणतो अरे यार मी हे पूर्वी पहिल्या सारखा वाटते.
मी जेव्हा परत गावाकडे जात असताना लक्ष्यात ठेऊन त्या ठिकाणाची वाट पाहत होते तर तेथे आता त्या देवाला तीनपत्र्याचे छपर मिळाले होते. बघता-बघता तो देव प्रसन्ना व्हायला लागला,,,आणि नंतर जागृत ही झाला असेल. त्याला चांदीचे डोळे बसविले कि नाही ते काही बस मधून दिसत नव्हते आता,, शेड मुळे .
हे मंदिर मी आजही जाता येता बघतो. आता त्या देवाचा त्रास रस्ता रुंदीकरणाच्या वेळी होत आहे. असो

अजून एक देव अन तो ही माझ्या घराच्या दरवाज्यातून दिसतो ,,,,एका टेकडीवर
हा देव अन पत्र्याचे शेड रात्रीत उभे राहिले. दोन जमिनीच्या कोपर्यावर… आता हा देव का या ठिकाणी स्थापला ते सांगायची गरजच नाही,,,आता हळूहळू तो हि जागृत होईल .

माणूस स्वार्था साठी देवाचा जास्तीत जास्त वापर करतो,,,नाही का.
दगडा ला देव पण आणण्यात आपल्या मनातील श्रद्धा च कारणीभूत आहे. मग या श्रद्धे पाई दानधर्म सुरु होतो. आणि त्या दानाचे मालक होतात त्या मंदिराचे ,,,देवाचे विश्वस्त.
खरच तुम्ही त्याच्या पेटीत टाकलेल्या पैश्याची त्या देवाला गरज आहे का ?
श्रद्धा आणि देव याचं खूप घट्ट नात आहे,,,आणि याचाच फायदा देवस्थानांना होतोय.
मी देवाला दान द्यायचे टाळतो,,,पण कधी कधी आई आणि बायको पुढे नतमस्तक व्होऊन दान करावे लागते. कारण त्यांच्यावर माझी जास्त श्रद्धा आहे.

पण मी हि श्रद्धे पोटी या दगडाला देव मानतोच.

माझी आई ज्या महाबीज च्या महामंडळात काम करत असे तेथे म्हसोबा आहे,,,अन म्हणतात तो ही जागृत. त्या विषयी नंतर सांगतो .

प्रात्याक्षिके (demo)

प्रात्याक्षिक (demo) या शब्दाला चित्रकलेत खूप महत्व आहे. मोठ मोठे कलाकार या साठी मोठ मानधन हि घेतात. ते योग्य च आहे ,,,कारण तो कलाकार त्याच्या इतर नियोजन बाजूला सारून आलेला असतो. आणि आजचे प्रात्यक्षिक संस्थे साठी उद्या मानाचे ठरणारे असू शकते.
प्रत्येक कलावंत त्याच्या परीने टप्याटप्या ने प्रगती करत असतो.प्रात्यक्षिकासाठी मला छोट्या मोठ्या संधी मिळाल्या.

२०१० या वर्षी,,,,, यशवंत कला महाविद्यालय , औरंगाबाद ला ५० वर्ष पूर्ण झाली.
त्यावेळी सुवर्ण महोत्सव साजरा करण्यात आला ,,कलादालनाचे उद्घाटन हि करण्यात आल. काही कलावंताचे प्रात्यक्षिक चे आयोजन करण्यात आली,,,त्यात एक मी ही होतो .

मी जलरंग माध्यमात व्यक्तिचित्रण केले होते.
त्याचे माझ्याकडे फोटो नव्हते,,,योगायोगाने मला २ महिने यशवंत ला डिप्लोमा पेंटिंग ला शिकवायची संधी मिळाली. तेव्हा कमलेश पाटील नावाच्या विध्यार्थ्याने त्या वेळी काढलेला हा फोटो मला दाखविला आणि माझ्या आठवणी ताज्या झाल्या.
खुल्या वातावरणात केलेले हे व्यक्तिचित्रण होते ,, बंधिस्त खोलीत व्यक्तिचित्रण करणे अन मोकळ्या वातावरणात यात खूप फरक असतो,,,,आणि तेही जलरंगात. सर्व बाजूने प्रकाश येत असतो. आणि सारखा बदलत ही असतो.तांबटकर सर आणि तोरवणे सर यांनी त्यावेळी मला संधी दिली.
यशवंत मध्ये मला बर्याच वेळा प्रात्यक्षिक सदर करण्याचा योग आला.
तोरवणे सर ए टी डी ला असताना त्यांच्या वर्गात ,,,फक्त ए टी डी च्या विद्यार्थ्यासाठी निसर्ग चित्र चे प्रात्यक्षिक दिल होत.ते प्रात्यक्षिक त्यांच्या कडे आहे .
नंतर जी डी आर्ट च्या वर्गात ,,,राजू कुमावत चे व्यक्तिचित्र प्रात्यक्षिक म्हणून केल होत. ते चित्र तोच घेऊन गेला आहे बहुतेक ,,,,मस्त झाल होत.

मग तोरवणे सर प्राचार्य झाल्यानंतर सरांनी प्रात्यक्षिक देण्याची संधी मला दिली.आणि मी निखिल राउत चे व्यक्तिचित्र केल. ते चित्र तोरवणे सर यांनी जपून ठेवले आहे. हे सर्व चित्र जलरंग आणि पेपर या माध्यमात असल्याने आणि फ्रेम नसल्याने ते चित्र अजून यशवंत च्या भिंतीवर नाहीत.
मी तोरवणे सरांना बोललो होतो प्रात्यक्षिक विषयी कि ,,,, माझ एक हि प्रात्यक्षिक दिसत नाही ,,,,तेव्हा ते म्हणाले होते माझ्या कडील प्रात्याक्षिके आहेत जपून ठेवलेली पण अगोदेरची माहित नाही,,,आहे अथवा नाही. पण मला आशा आहे यातील एखाद तरी प्रात्यक्षिक यशवंत मध्ये भिंतीवर कलारसिकांना चिरकाल बघायला मिळेल.

मला यशवंत कला महाविद्यालयाने आणि तोरवणे सरांनी वेळोवेळी प्रात्यक्षिका साठी संधी दिल्या.त्याचा मी ऋणी आहे,,,धन्यवाद सर

अजिंठा चित्रकला महाविद्यालय सिल्लोड , शान्तेय चित्रकला महाविद्यालय चिखली , डहाणू चे कॉलेज, चंद्रपूर चे अनिमेशन कॉलेज, लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय प्रदर्शन पुणे अश्या विविध ठिकाणी प्रात्यक्षिक सादर करण्याच्या संधी मिळाल्यात. निसर्गचित्र आणि व्यक्तिचित्र आणि स्टील लाइफ असे विषय ,,,जलरंग आणि कोलाज अश्या माध्यमात हाताळले.
डहाणू कॉलेज ची तर मजेशीर संधी होती ,,,मी मुलाखतीला गेलो.
आणि त्या कॉलेज च्या प्राचार्या म्हणाल्या आमच्या विद्यार्थ्यांना डेमो द्या स्टील लाइफ चा ,,,,अन मी हि तयार झालो. मस्त चित्र केल,,,ते ही तासाभरात. मज्जा आली होती. मुल हि खुश झाली होती.

देशमुखां च,,, वैभव (०९/०४/२०१५ ),,,१७

मी औरंगाबाद ला यशवंत कला महाविद्यालयात शिकत असताना सुरवातीला संजय नगर मध्ये राहायचो, नंतर बाबुराव काळे आणि मी गजानन नगर मध्ये शहाणे मामा च्या घरी राहायला गेलो . शहाणे मामा ची रूम मध्ये मला कधीच भाडेकरू म्हणून वाटले नाही. मामा घरी असो व नसो आम्ही खूप मिळून मिसळून राहिलो. बाबू आणि मी रूम वरच जेवण बनवायचो.
मंगलताई चे आणि बाबू च लग्न झाल होत आणि प्रथम वर्षाचे ३ महिने जवळपास बाकी होते. मात्र मंगलताई आणि बाबूने मला जाऊ दिल नाही,,,त्यांनी परीक्षा झाल्यावरच जायचं असं ठाम सांगून टाकल,,,,आणि मग दुसऱ्या वर्षी मी रूम केली. आमचे बंध खरोखर किती जुळले होते.

मी गजानन नगर सोडून कॉलेज च्या जवळ च गजानन कॉलनी मध्ये वाघ च्या खोलीत आलो. मी,ज्ञानेश्वर शिंगणे,आणि सुरेश वाघ आम्ही तिघे सुरवातीला राहायचो मग सुरेश रूम सोडून गेल्यानंतर चंद्रशेखर साखरे आला अन "आपली अंघोळ " हा डायलॉग खूप गाजला आमच्या त्या मजल्यावर.आमचा तो मजला खूप भारी होता आमच्या रूम च्या बाजूच्या रूम एक ब्राम्हण कुटुंब होत ते बुलडाणा जिल्ह्यातील पिंपळगाव सराई च आणि एका रूम मध्ये एक पेंटर राहायचा तो ही योगायोगाने आमच्याच गावाकडचा होता.

तो पेंटर म्हणजेच वैभव देशमुख.

बुलडाणा जिल्ह्यातील चांडोल हे त्याच गाव. तो तसा गावाकडे जास्त जात नसे, तो निंबाळकर पेंटर कडे काम करायचा. बर्याच वेळा सांगायचं कि पाहिजे तेव्हडा मोबदला मिळत नाही.त्याच्या मनाची घालमेल कळायची पण आम्ही काही करू शकत नसे,,,,,त्याची एक जमेची बाजू म्हणजे कविता आणि शिंगणे पक्का रसिक माणूस,,,आम्ही वैभव च्या कविता ऐकायचो. मी विचार करायचो याच्या इतक्या कविता पाठ कश्या. एक दोन नव्हे तर खूप खूप कविता तोंडपाठ असत त्याच्या. तो आम्हाला मराठी भावगीत हि ऐकवायचा,,,,मला त्याच्या तोंडून एक गीत खूप एकवास वाटे,,,,,दिल्या घेतल्या वाचनाची शपत तुला आहे. असे अनेक.
त्याच्या कविता ह्या तयावी दुखद असत,,,दुःखाचा भाग जास्त असायचा.
कधीकधी दत्ता , नागनाथ यायचे,, वांग्याची भाजी नागनाथ खूप भारी करायचा,,,आम्ही जेवण बनवायचो मस्त जेवायचो.त्या रात्री गप्पा रंगायच्या मस्त त्याला जोड वैभवच्या कविता अन गाण्याची असायची.

नागनाथ ने त्यावेळी लोकमत वरील ओळ फार गाजवली ,,,,,''काबुल पे भारी बमबारी,हमले अभी भी जारी''

औरंगाबाद च शिक्षण संपल्यावर जे ते जिकडे तिकडे पांगले,,,मी पुण्याला जी डी आर्ट साठी गेलो. अधून मधून औरंगाबाद ला चक्कर झाली कि वैभव ची भेट व्हायची. नंतर त्याने स्वत: दुकान टाकल होत. त्याच्या कडील कविताचा साठ बघून आम्ही त्याला म्हणायचो ही कि तू कवितासंग्रह का नाही काढत. तो फक्त हसायचा अन नाही राव आताच नको म्हणयचा.नंतर आमची भेट कमी होत गेली,फोन व्हायचा कधीतरी.

असाच एकदा फोन आला होता त्याचा मला मुखपृष्ठ साठी ,,,,मी त्याला सांगितल होत मला ते नाही कस जमत. पण माझ्या पेंटिंग पैकी वापरता आले तर बघ. पण काही कारणाने माझ्याकडून उशीर झाला, मी ज्यावेळी मेल पाठविला होता त्यावेळी त्याच्या पुस्तकाचे मुखपृष्ठ तयार झाले होते,,,,मी मात्र एका काविमित्राच्या पुस्तकाच्या मुखपृष्टाला मुकलो होतो.

वैभव देशमुख हा सध्या पुण्यात असतो, आणि तो सध्या एक चांगला गुणवान कवी म्हणून नावारूपाला आला आहे. त्याचा "तृष्णाकाठ" नावाचा काव्यसंग्रह बाणगंगा पब्लिकेशन ने प्रकाशित केला आहे. त्याला भरपूर ठिकाणी काव्य वाचनास निमंत्रित केल जात.आणि त्याला साहित्यातील अनेक नामाकीत पुरस्कार ही मिळाले आहेत.

वैभव तुझे शब्द देश-मुखात पोह्चो ही श्री चरणी.

नागनाथ, दत्ता, शिंगणे,,,,,, कला शिक्षक म्हणून कार्य करत आहेत.सुरेश वाघ नाशिक ला आहे बहुतेक,,,,आणि,,,, साखरे मात्र आम्हा सर्वाना सोडून निघून गेला.

सुनिल बांबल

सेवा संकल्प (०८/०४/२०१५)लेख १६

बाबा आमटे ,डॉ प्रकाश आमटे आणि कुटुंब यांच्या प्रेरणेतून चिखली शहरात काही तरुण एकत्र आली. त्यांनी समाजातील मनोरुग्ण ,भटके ,गरजू स्त्री पुरुष सेवा सुरु केली,,,या लोकांना रोज जेवण देणे तसेच रविवारी त्यांना अंघोळ घालणे , त्यांची नख काढणे , दाढी करणे. आपल्याकडील कपडे देणे. असा उपक्रम राबवत आहेत.
चिखली शहरात या सेवा संकल्प च्या तरुणांनी एक मुलाखतीचा कार्यक्रम घेतला होता. सागर जाधव नावाचा माझा मित्र त्याच्याकडून मला कळले कि डॉ. धामणे दांपत्य चिखली ला येत आहे. मी आणि सचिन बाजे दोघ त्या मुलाखतीला गेलो. पाहिजे तसी गर्दी नव्हती,,,,कारण तो कार्यक्रम सामाजिक स्वरुपाचा होता आणि तो ही विनामूल्य.असो आपल्याकडे जे विनामूल्य असत त्याला खरच काही किंमत नसते.
मुलाखत सुरु झाली ,,,एक एक किस्सा ते सांगत होते. जशी जशी मुलाखत पुढे जात होती तसे तसे मन भरून येत होते. त्यांची सुरवात कशी झाली त्यांना समाजाने तर सोडा पण सख्या भावकी नेच कस वाळीत टाकल. ते सांगत असताना खूप जन हळहळत होते,,,,मग तो पांडुरंगाचा किस्सा असो वा आक्काचा.त्या हृदयस्पर्शी मुलाखतीने मला ती रात्र झोपच नाही आली…राहून राहून ते किस्से डोळ्यासमोर येत होते. समाजात पाशवी प्रवृतीचे ते स्वरूप एकूण जो त्रास झाला तो कधी पेपर मधील बातम्या वाचून नाही झाली.
या मुलाखती मुळेच मनाने मी त्या कुटुंबासी जोडला गेलो आणि सेवा संकल्प परिवाराशी ही.
सात आठ दिवसापुर्वी मी गेलो होतो संध्याकाळी सेवा संकल्प च्या टीम सोबत,,आम्ही बस डेपो, धान्य मार्केट , शिवाजी रोड, डी पी रोड , खैरु शाह दर्गा,,,, अश्या विविध ठिकाणी जाऊन तेथील गरजूंना खिचडी दिली. किती लोकं आशीर्वाद देत होते.मला आईच्या आजारामुळे परत जाता नाही आल.
नंदू पालवे , नारायण भाऊ , आणि ताई व सर्व सेवा संकल्प टीम यांच कौतुक काय कराव,,,,मी तर नतमस्तक आहे यांच्या कार्यासमोर.

सुनिल बांबल.

माझं चिखली शहर (०७/०४/२०१५)लेख १५

चिखली शहर हे तसे खूप जुने शहर आहे ,,,जुन्या गावात शंभर वर्षाहून ही जुनी घर,वाडे आहेत, खूप जुनी नगर पालिका आहे, बोंद्रे घराण्याचा वारसा या शहरास अन नगरपालिकेस लाभला आहे,मागील काही वर्षात या शहराचा सौंदर्याच्या दृष्टीने चांगला विकास झाला. शिवाजी महाराज, महाराणा प्रताप,जयस्थंभ चौकातील अशोक वाटिका त्यातील डॉ. आंबेडकर ,फुले यांची स्मारक त्याचं काम प्रगतीपथा वर आहे, शहरात जून शिवाजी उद्यान नव्या रूपाने परत एकदा उभे झाले. तिकीट लावल्याने काही काळ त्यातील वस्तू ची काळजी नक्कीच घेत येईल. मोठ मोठे हॉस्पिटल ची भर पडली. मानवाच्या जीवनातील अंतिम ठिकाण ही फार सुंदर झाल आहे,,,,भगवान भोलेनाथ तेथे शांत मुद्रेत विराजमान झाले,,,आपल्या भक्तास घेऊन जायला स्वत: जातीने हजर असतात ते.

MD डॉ नी आपली पाळमूळ घट्ट बसवली.

खूप वर्षापूर्वी आलेली MIDC खर्या अर्थाने आता चिखलीत नांदू लागली. पण तरी तिला पाहिजे तास स्थळ मिळाल नाही,,,तीच्या इच्छा आकांक्षा पूर्ण व्हायला,,,,, खामगाव-जालना रेल्वेमार्ग झाला पाहिजे. म्हणजे तीचा बराच ताण वाचेल, तीला कच्चा माल सहज आणि कमी खर्चात मिळेल.आणि दोन पैसे जास्त गाठीशी बांधता येतील. यासाठी चिखलीतील राजकारणी नि एकत्र येउन तो रेल्वेमार्ग चालू करून घ्यावा …नुसतेच श्रेय घेऊ नये. ब्रिटीश काळापासून आता पर्यंत सुरु न झालेला मार्ग किमान आपल्या मुलासाठी तरी उपयोगात पडेल काय ? हा मार्ग झाला तर प्रवास स्वस्त होईल,बेरोजगारांना काम मिळेल. आणि ज्याच्या कारकिर्दीत होईल तो राजकारणी इतिहासात अमर होईल. चिखली च खूप मोठ मार्केट होईल.
असो ,,,,आशय करायला काय हरकत आहे.
आपण वाट बघूया,,,,खामगाव-जालना रेल्वेमार्गाची.

चिखली शहराच्या मध्यवर्ती राजा टावर आहे त्याच्या वर एक छान मोठा हॉल आहे या ठिकाणी नगरपालिकेने सुसज्ज कलादालन अथवा ग्रंथालय उभ करायला हव. चिखली तील रस्ते चागले व्हावेत ,,रस्त्यावर खूप मोठ मोठी खड्डे आहेत. शहरातून जाणारा राज्य महामार्ग तर कधी चांगला होईल ते देव जाणो.चिखली शहराला होणारा पाणी पुरवठा हि एक मोठी समस्या आहे, पाणी असूनही पाण्याचे योग्य नियोजन नाही, ८-१२ दिवस पाणी साठवून प्यावे लागत. उन्हाळ्यात तर महिन्यातून एक वेळ पाणी येत म्हंटले तरी चालेल मागील उन्हाळ्यात २२ दिवस पाणी नाही नळाला,,,,पालिका अगोदर ८०० वर्षाची पाणीपट्टी घ्यायची ती मागील वर्षी पासून १२०० झाली, मात्र पाण्याच्या नियोजनात सुधारणा नाही.
घरकुल योजनेतून घराचा कायापालट झाला.
शैक्षणिक बाबतीत चांगल आहे चिखली , अनुराधा परिवार , शिक्षण प्रसारक मंडळ आणि शिवाजी शिक्षण संस्था याच्या माध्यमातून उच्च शिक्षणाची सोय झाली आहे. उरले सुरले चित्रकला शिक्षण हि चिखलीत उपलब्ध आहे.
बँकिंग क्षेत्राने ही फार मोती प्रगती केली आहे,,,राष्ट्रीय कृत बँक, को- ऑप बँक , पतसंस्था अस फार मोठ जाळ निर्माण झाल आहे. चिखली अर्बन ने तर शताब्दी हि साजरी केली.

चिखली शहरात वेगवेगळे धार्मिक मंदिर-मठ ,,, मशीद-दर्गा आहेत , रेणुकामाता मंदिर , अंधारा महादेव मंदिर, पंचमुखी महादेव, हनुमान मंदिरे तर खूप आहेत, मशीद हि आहेत , खैरु शह दर्गा आहे,जेथे खूप दूरवरून लोक येतात.बुद्ध विहार आहेत. उदाशीन महाराज आणि मौनी महाराज हे खूप जुने आहेत ,,,आता त्यात खटकेश्वर महाराज आणि स्वामी समर्थ केंद्र याची भर पडली आहे. सामाजिक कार्याकडे हि चिखली च्या नागरिकांनी झेप घेतली आहे.निरंकारी मंडळ, सेवासंकल्प,फोटोग्राफी असोशिअन, रामचंद्र मिशन, , आणि बर्याच सामाजिक आनी राजकीय संघटना पुढे येत आहेत.
गोर गरीब, कष्टकरी ,व्यापारी-व्यावसायिक, छोटे मोठे दुकानदार सर्व गुण्यागोविंदाने या शहरात राहत आहेत. रेणुका मातेच्या यात्रेनिमित्त सर्व लोक एकत्र येतात आणि यात्रामोह्त्सव साजरा करतात. रेणुका माता मंदिराचा नुतनीकरना तून कायापालट झाला. नुकतीच यात्रा झाली हनुमान जयंती च्या दिवशी,,,फेसबुक वर फोटोग्राफी असोशिअनची पोस्ट बघितली ,,,,स्वच्छता करताना ची ,,,,,अन ,,,चिखली विषयी लिहावस वाटलं.या चिखलीत बराच काही असेल लिह्ण्यासारख ,,,पण मला माहित नाही.
सुनिल बांबल ,चिखली.
चित्रकार

मुळ (२९/०३/२०१५) लेख १३

आमचं मुळ गाव कोणत असा प्रश्न एकदा आई ला विचारला होता. आई म्हंटली कि आपल मुळ गाव ,,,मेहकर भागातील गहुगाव आहे.पण त्याही अगोदर बार्शी टाकळी जवळ बाभूळगाव या गावचे आहोत अस म्हणतात,,,,,,,, आता ते गाव अस्तित्वात आहे अथवा नाही काही पत्ता नाही.
नागरतास म्हणून मालेगाव तालुक्यात छोटस गाव आहे,,,या गावात आमच आराध्य दैवत,,,,,, तुळजा भवानी.

माझ्या आजोबाची बहिण शेळगाव आटोळ ला राहायची म्हणे,,,,,त्यामुळेच आम्ही बांबल कुटुंब शेळगाव आटोळ या गावी वसलो,,,पुढे माझ्या आजी-आजोबांना त्यांच्या आत्याकडे चिखली ला यावे लागले. माझी आजी वारली त्या वेळी माझ्या बाबा ४ थी पास होऊन ५ वी ला जाणार होते पण त्याची आई वारली अन शाळा सुटली ती कायम ची.
३ वर्षाचे माझे काका(श्रीराम चंदनशिव) व आत्या ६ महिन्यांच्या.
माझ्या बाबाचा जन्म चिखली म्हध्ये १९३८ ला झाला,,,,, ४ थी पास होऊन माझ्या बाबांनी शाळा सोडून सुतारी कामाला सुरवात केली. त्या काळात शाळा खूप कडक आणि शिस्तबद्ध असायची,,, ते अजून ३ वर्ग शिकले असते तर एखादी नोकरी मिळाली असती त्या काळात,,,,, अन आमचे जे पैश्या अभावी हाल झाले ते नसते आमचे,,,, असो,,,, पण होनी ला कोण टाळू शकत ना .
आजोबा च फिरते किरणा दुकान होत अस आई सांगते ,,,, आजोबा हेल्यावर ('रेडा') किराणा विकायचे ,,गावोगावी जाऊन. माझे आजोबा तसे माळकरी-वारकरी होते. एकदा का वारी जवळ आली की मग संपल,,,ते पंढरपूर ला वारीत जायचे,,, बाबा आणि भावंडांचे फार हाल झालेले, धान्य पुरेशे नसायचे. भाताचा किस्सा सांगितलेला तो आठवला तर कसतरी होत. आई सांगते की , तांदूळ कमी असायचे, मग हे तांदुळात पाणी जास्त टाकायचे, अगोदर थोड थोड उकळलेले ते पाणी पिउन घ्यायचे व नंतर शिजलेला भात खाऊन झोपी जायचे .म्हणूनच माझे काका आज हि खूप चिकाटीने वागतात बहुतेक.

माझे काका श्रीराम बांबल(चंदनशिव) आई वारली त्या वेळी ३ वर्षाचे पुढे बाबांनी तर शाळा सोडली पण काकांनी चांगल्या प्रकारे शाळा शिकून शिक्षकाची नोकरी मिळविली,बरेच वर्ष नोकरी च्या गावी असत ,,,,काका पुढे मुख्याध्यापक झाले.खूप चांगल झाल त्याचं,,,,, त्यांची मेहनत,चिकाटीने त्याचं आयुष्य बदलले. माझा भाऊ ( काकाचा मुलगा ) आमच्याकडे शिकायचा,,,भाऊ खूप हुशार होता,,,आई सांगते बकऱ्याच्या खोलीत घासलेट च्या दिव्यावर अभ्यास करायचा म्हणे. त्या हुशारीवर तो आज नवोदय विद्यालय समितीच्या शाळेचा सध्या प्राचार्य आहे. मला खरच अभिमान आहे माझ्या भावाचा.तो सध्या आसाम ला असतो.

आम्हाला शिक्षण देऊन सुशिक्षित बनविणारी म्हणजे माझी आई. आई ने खूप हाल अपेष्टा तून आम्हाला शिकविले.माझी बहिण आठवीपर्यंत शिकली भाऊ BA झालेला. आणि मी G D Art झालो.

आमच्या सर्वांच्या जीवनात आई ने खूप मोलाची भूमिका बजावली आहे,,,,बायको,आई,बहिण,लेक,सासू, आणि आजी अश्या अनेक भूमिका बजावल्या आईने. त्या मी सविस्तर मांडेल पुढील लेखात.
सुनिल बांबल.

आर डी चौधरी सर आणि शिस्त (२६/०३/२०१५) लेख-१२

         जी डी आर्ट चा डिप्लोमा करून आलेल्या मुलांना डीप ए एड ला खूप शिस्तीत वागायची वेळ येते आणि त्यातल्या त्यात जर ती अति शिस्त असेल तर मग काय बोलायचे....सरांची शिस्त फार कडक होती.मुलांनी वर्गात वेळे वर यायला हा त्यांचा अट्टाहास असायचा.
मुंबई तील लोकांना वेळेचे म्हह्त्व खूप असते, मुंबईतील माणूस हा सेकंदावर चालणारा,,,काही सेकंद जर लेट झाला तर ट्रेन निघून जाणार आणि त्याला घरी पोचायला हि वेळ होणार, असच काही आमच्या वर्गातील सर्वांच होत,,,,कुणी ही उशिरा आल तर त्याला काही वेळबाहेर उभे राहून वाट पहावी लागत असे,,,जर सरांनी हिरवी झेंडी दाखवलीच तरच त्याची एन्ट्री वर्गात होत असे.
कधी वेळे हून कधी रंगीत शर्ट हून वर्गाबाहेर ,,,,,kk साठी तर हा अनुभव बऱ्याच वेळा यायचा.

वर्गात कचरा करायचा नाही,कचरा केला तर डेक्स मध्ये टाकयचा म्हणे ,,नेहमी निलेश ला सांगायचे,,,, आल लक्ष्यात. नाशिक अन पुणे च्या मुलावर तर त्याचा खूपच राग असायचा ,,,का ते मात्र शेवटपर्यंत कळले नाही.मग तो तेजाळे असो वा गोकुळ,,,,पुण्याहून येउन हि नाशिक चा अन चित्रकलेच्या क्षेत्रातील प्राध्यापकाचा मुलगा असल्याचा नयन नगरकर ने हि चांगलाच अनुभव घेतला.क्रिकेट खेळताना गोकुळ चा पाय मुरगळला होता, पायाला प्लास्टर केल होते पण त्यांना त्याच काहीच वाटल नाही कारण म्हणे तो त्या दिवशी वर्गातच नव्हता,,,,,,मग तो वर्गात नव्हता म्हणून त्याची जबाबदारी नाही घेतली त्यांनी. माझ्या विषयी मात्र वेगळेच घडायचे.

निघायला उशीर झाला म्हणून मी कॉलेज ला गेलो नव्हतो,,,मात्र मी वासुदेव कामात सरांचे जहांगीर ला प्रदर्शन होत.त्या प्रदर्शनाला हजर होतो आमच्या वर्गातील बरीच मुल हि होती. आम्ही सर्व ते प्रदर्शन एन्जोय करत होतो. त्या प्रदर्शनाला अभिनेते नाना पाटेकर आलेले होते,,,,मी नाना चा चाहता आहे, त्यामुळे मी मित्रांना म्हणालो ,,,यार मला नाना ला भेटायचे. आणि लगेच नाना पाटेकर कडे जाऊन,,, ,मीच बळजबरीने,,,,,नाना चा हातात हात घेत,,,मी नाना ना म्हणालो , "happy new year सर " ते हि मला same to you म्हणाले, या आनंदाच्या भरात उड्या मारत बाजूला झालो,,,पण हे चौधरी सरांनी बघितले होत. आणि त्याच क्षणी माझ्या आनंदावर सर्व पाणी फिरलं होत. मी गुपचूप मित्रांमध्ये मिसळलो.
या गोष्टीचे पडसाद दुसऱ्या दिवशी माझ्यावर चालून आल होत. अगोदर च्या दिवसी वर्गात नसाल तर त्याच्या कारणासह अर्ज द्यावा लागत असे,अर्ज देऊन ही सर सांगतील तेव्हाच वर्गात बसायचे ,,,मला बराच वेळ ऑफिस बाहेर उभ केल, मग बोलवलं आणि मला म्हंटले जा कॉलेज ला कशाला आला,तुझा जहांगीर अड्डा आहे न जा तिकडेच, आणि हो पालकांना घेऊन यायचं ,,,आणि नंतर वर्गात बसायचं.मी सरांना म्हंटलो, सर माझे पालक रिकामे नाही तुम्हाला भेटायला यायला ,,,आणि त्यांना चित्रकलेतील काही कळत ही नाही, आणि तरीही त्यांना तुम्हाला भेटायला यायचे तर १५०० रु लागतील न त्यांचे २ दिवसाची मजुरीही डुबेल म्हणजे २००० रु खर्च करणे त्यांना सांगितल्या पेक्ष्या मला काढून टाका वर्गातून.
हे एकूण त्यांना माझा खूप राग आला होता,पण नंतर काय वाटले त्याना देव जाणो ,,,,मला वर्गात बसायला सांगितलं.
मला मोबाईल वरून तरी बोलायचे, सर आज येणार नाही कळला आणि मी मोबाईल चार्जिंग ला लावत नाही तोच सर वर्गात आले अन मोबाईल चार्जिंग ला लावलेला काढून घेतला आणि पूर्ण दिवस दिलाच नाही.
कुणी मित्र येऊ द्यायचा नाही, दुसऱ्या विभागात ही जायचे नाही, कुठे गेला तर अर्ज द्यायचा ,,,,असच एकदा शुभांगी राजपूत मुंबई ला आली होती.म्हणून मला भेटला आली,,, मी सरांना मला जायचं म्हणून अर्ज द्यायला गेलो तर नाही म्हंटलेले,,,कुणी आल तर कुठेही जाल का ? या गोष्टी चा मला मात्र राग आला अन त्या रागाच्या भरातच मी तो अर्ज ऑफिस म्हध्ये फाडून टाकला. याहून हि वाद झालाच

चौधरी सर मी अन वाद जणू समीकरणच बनले होते.

JJ मध्ये कलादीप नावाचा उपक्रम असतो ,,,या उपक्रमात प्रत्येक विभागातील विद्यार्थी सहभागी होत असत. दर आठवड्याला एका विद्यार्थ्याचे प्रदर्शन असे वर्ष भर प्रदर्शन भरविले जायचे,,,,ते प्रदर्शन JJ च्या इमारतीच्या तळमजल्यावर लावले जायचं. मी ही सहभागी झालो होतो त्यात,,मी जलरंग आणि कोलाज मधील निसर्गचित्र आणि कोलाज मधील व्यक्तिचित्र लावली होती. आठवडा संपल्यानंतर मी शनिवार असल्याने एक चित्र वर्गात ठेवला,,,,त्या चित्र हून चौधरी सरांनी वाद घातला म्हणे हे चित्र वर्गात ठेवायचे नाही,,,,मी सरांना म्हंटल मी या वर्गाचा विद्यार्थी आहे तर याच वर्गात ठेवणार ना पण,,,,,.आज चा शनिवार आहे सोमवारी मी नेतो परत ,,,पण ते ऐकायलाच तयार नव्हते. शेवटी मी चित्र BFA fy च्या वर्गात ठेऊन आलो.नंतर मला ऑफिस मध्ये बोलाविले मात्र मी ही ठाम होतो त्यांना म्हंटले तुम्ही माझी बाजू ऎका ,,,पण ते म्हंटले मी तुला तुझी बाजू ऎकायला नाही तर माझ ऎकायला बोलवील,,,मी ही नाही ऐकलं त्याचं आणि निघून आलो.
मग तर काही ही कारणाहून मला त्रास देन सुरु झाल होत.
सर आम्हाला अध्यापन हा विषय शिकवायचे ,,सुरवात छान असायची पण शिकवता शिकवता ते त्यांच्या गोष्टी सांगायला सुरवात करायचे मी औरंगाबाद ला हे केल, नागपूर ला अस केल माझा खूप दरारा होता वैगेरे वैगेरे ,,,,,आणि ते खर हि होत त्यांची खूप दहशत jj त ही होती.आम्ही वर्गाबाहेर असल आणि चौधरी सर आले कळला तर लगेच वर्गात पळायचे. सर मधेच अध्यापनाचे शिकवायचे आणि हे जवळ पास ५ ते ६ वाजेपर्यत चालायचं आणि नंतर त्यावर tutorial लिहून सांगत,,,अन ते हि त्या साठी ग्रंथालयाची मदत घ्यायची कोणत्या पुस्तकाचा संदर्भ घेतला तेही लिहायचं.
मुळातच ५ ते १० चा ढ विद्यार्थी मी मला थेअरी म्हंटला कि अंगावर काटा यायचा. आनि एवड्या उशिरा कोठून संदर्भ आणायचे,,,, मी दुसऱ्या दिवशी आलो कि लगेच शिल्पा , निलेश नाहीतर कुणाच्या हि tutorial पाहून लिहून टाकायचो.
आणि सर ते परत लिहायला सांगायचे नाही तर बाहेर घालवायचे आम्हाला,,,असे अनेक प्रसंग वेगवेगळे अनुभव सर्वासोबत घडत होते.

मग पाठ घेण्याची वेळ जवळ आली त्यात नेमक ज्या दिवशी शाळा दिल्या त्या दिवशी मी हजर नव्हतो,,,,असे योगायोग माझ्याशी घडायचे.मग काय सरांना परत खुन्नस काढायची संधी मिळाली, आता मात्र माघार घेऊन गोडीगुलाबीने पाठासाठी शाळा-कॉलेज मिळवणे गरजेचे होते,,आम्ही सर जवळ गेलो तर त्यांनी आम्हाला हुडकून लावले. मग मी जो पर्यत ते बोलवत नाही तो पर्यंत परत गेलो नाही,,,मग त्यांनाच दया आली, वसई ची वर्तक शाळा दिली मला तरी कॉलेज निश्चित होत नव्हत.
शेवटी sir j j school of art च्या ATD वर्गावर शिकवायला मिळालं ,,,,,ते दोन दिवस का हो पण मी JJ त शिकविल. मी खुश होतो. मला कुठला ही खर्च लागत नव्हता कॉलेज च्या पाठासाठी,,,मी ATD प्रथम वर्ष च्या मुलांना डेमो देत असताना वर्गात चक्कर मारली होती त्यांनी आणि पाठीवर थाप मारून कौतूक हि केल होत.

त्यांचे हेतू चांगले होते पण त्यात जी अतिशिस्त होती ती एक वादळ घेऊन आली त्याची काही नियम त्यांच्या लक्ष्यात आली नाही. त्यामुळे मोठे वादळ आल आणि त्या वादळात सर्वच होरपळली.
माझी जशी स्टोरी आहे तशीच थोडीफार वेगळी पण त्रासदायक प्रत्येकाची आहेते काहीना जवळ धरायचे काहीना दूर,,हि त्यांची "फोडा आणि राज्य करा" या म्हणी नुसार खेळी असायची ते आम्हाला पुढे कळला. नयन नगर कर ने तर कॉलेज सोडण्याचा निर्णय घेतला , वैशाली ने तर कॉलेज सोडून हि दिल होत.
ज्याचा त्याला त्रास माहित,,,,म्हणतात न ज्याची जळते त्यालाच कळते.
अतिशिस्तीचे फार वाईट परिणाम झाले त्यातून जो त्रास सर्वाना झाला तो शेवटी एक वादळ घेऊन येण्यास कारणी भूत ठरला.

त्यांच्या शिस्तीत नाही टिकू शकलो आम्ही,.,त्यानंतर एका भावनिक घटनेने सर्वांनाच हलवून टाकल.

वादळापूर्वी ची शांतता (२४/०३/२०१५) लेख-११

       मी यशवंत कला महाविद्यालयातून पुणे गाठल,,,,,अभिनव च्या ४ वर्षात माझ्या कलात्मक आयुष्यात पार बदल होत गेले. यशवंत मध्ये ATD पुरत मर्यादित असलेल्या आयुष्याला ध्येयाच वेड लागल होत…. मला तर अस वाटत कि मी JJ ला गेलो ते माझ्या चित्राला खऱ्या अर्थाने बळकटी मिळावी यासाठी.
माझी घरची परिस्थिती जेमतेम होती. मुंबईत राहायची सोय झाली म्हणजे झाल मग बाकीच सगळ चालून जात. मग पोटापाण्याच माणूस कस ही भागवता येत.. मी आमच्या चिखली च्या आमदार सौ.रेखाताई खेडेकर यांना विनंती केली आणि माझी आमदार निवास ला राहण्याची सोय झाली.नाना ने ही खूप मदत केली. मुंबईत राहण्याचा प्रश्न तर सुटला होता.
डिप.ए.एड च्या मुलाखतीचा दिवस जवळ आला होता, त्यानंतर लिस्ट लागणार होत्या. आम्हाला अगोदर काही नी सागितलं होते. jj ला तर चालले पण जपून तेथे आर डी चौधरी नावाची तोफ आहे जरा जपून वागा. मुलाखती ला एकामागून एक मुल आत जात आणि बाहेर येत. आल्यानंतर जो तो आपले आतील अनुभव सांगत होते. माझा नंबर जसा जसा जवळ येत होता तसा तसे काळजाचे ठोके वाढत होते.
माझी मुलाखतीची वेळ आली.खर तर कॉलेज मध्ये प्रवेशासाठी मुलाखत ती मी पहिल्यांदाच अनुभवत होतो.मी दरवाज्यातून परवानगी घेऊन आत गेलो. मला नाव ,गाव विचारले, होस्टेल मिळणार नाही तुम्हाला,,,,राहण्याची व्यवस्था तर आहेना ?
अर्ध्यात सोडून जायचा नाही तर,,,,,,, , असे एकामागोमाग प्रश्नावर प्रश्न सुरु झालेत ,,,,
जणू काही तोफेचे गोळ्यांचा भडीमारच होत होता.
मी म्हंटला हो राहण्याची व्यवस्था झाली माझी, आमदार निवास ला.
लगेच ते म्हंटले,,,, अभ्यास होईल का ?
ते म्हणाले तुझा नंबर लागून जाईल.
लिस्ट मध्ये नाव बघून प्रवेश निश्चित कर,आणि शेवटी हसून म्हणाले तुला ४२१ कस काय पडले रे ?,,,, कोनी दिले तुला ?आणि सगळेच हसायला लागले ,,,,मला काही समाजलच नाही.
त्याच विचारात बुडून मी बाहेर आलो ते अस का म्हंटले असेल,,,,नंतर कळला कि ते मला हसून ४२० म्हणत होते पण त्यात १ मार्काची भर कशी काय पडली हे त्यांना म्हणयचे होत.…
मुलाखत झाली आणि मी गावाकडे निघून गेलो,,,आणि मित्राकडून फोन वर प्रवेशची अंतिम तारीख विचारून बरोबर शेवटच्या दिवसी पाचलो.
गेल्यागेला झापलं राव मला,,,,म्हणे उशीर का ?
मी म्हंटलो उशीर थोडी झाला आजचा शेवटचा दिवस आहे ना , ,,,
लिस्ट बघितली का ?,,,मी म्हंटल नाही,,,,,मला कश्याला बघायची लिस्ट ,,,मुलाखातीलाच तर सांगितलं न तुम्ही की तुझ नाव लिस्ट ला पहिलेच असेल मग मी कशाला लिस्ट बघू ,,,,,, तरीही ते म्हणाले जा लिस्ट बघून ये आणि मी बघून आलो ,,,,पण मला तेव्हा नाही कळला का बघून ये म्हंटलेले. मी लिस्ट बघून आल्यावर मला ऑफिस ला पाठवून प्रवेश निश्चित करायला सांगितला. मी प्रवेश केला.
नंतर त्याच्याकडूनच कळला मी obc मध्ये असताना त्यांनी चुकून माझ नाव sc मधून टाकल्या गेला होत.त्यामुळेच प्रवेश घेतल्यावर हि माझी कागदपत्र चेक केले त्यांनी त्याच्या रजिस्टर मध्ये ही obc च होत ,,,,,,त्यांनी माझ नाव ओपन मध्ये टाकला असत तरी मला प्रवेश मिळालाच असता. पण चुकी कुणाची हि असेल मात्र १ sc कोट्यातील मुलाचा प्रवेश मात्र येथे हुकला.
त्या मुळेच ते मला म्हणत असावे तू लिस्ट बघितली का ?
मला मात्र ते समजला नाही,,,,मला त्यांनी सांगितले त्या वेळी कॉलेज सुरु होऊन बरेच दिवस उलटले होते. ते त्याच्या वेळीच लक्ष्यात आल असत तर आमच्या त्या २५ मधील १ obc कमी झाला असता अन १ sc नवीन वाढला असता……असो हे झाल जर तर.

J J ला महाराष्टातील वेगवेळ्या भागातील विद्यार्थी आले होते ,,,,,त्यामध्ये नाशिक कला निकेतन, अभिनव , कलाविश्वा सांगली ,वसई ,JJ आणि मोठ्या प्रमाणात जे होते रहेजा स्कूल ऑफ आर्ट चे,,,,,आम्ही २५ म्हणजे मी ,नयन , निलेश,गोकुळ,तेजाळे,प्रसाद KK ,साधना ,चंदू ,मिताली,शिल्पा, सोनाली,वैशाली, आनंद, रेश्मा,कुलदीप तांडेल, वैशाली,जतिन,तानाजी,श्रद्धा,अनुजा, तेजा विशाल माली,आणि सर्वात शेवटी उज्ज्वल.

उज्ज्वल मुले सर्व उज्ज्वल झाले.

JJ च्या वर्गात बसण्याचा पहिलाच दिवस होता तो माझा,,,,,, मला नेहमीप्रमाणे उशिरा यायची सवय. … सवयी प्रमाणे उशिरा वर्गात आलो… पहिल्या दिवशी लवकर आत घेतले नाही . नंतर थोड्या वेळाने आत आल्या वर सर्व मुल मुली बोर्ड वर लावलेला अभ्यासक्रम लिहित होते पहिल्या पाना पासून ,,,,आणि मी जाऊन शेवटचे पान सुरु केल होत.

सर्व जन रफ वहीतच लिहत होते मग सुरवातीच पान काय नि शेवटच पान काय.,,,सारखेच ना.

मला बऱ्याच वेळा उशीर होत असे …आल्यानंतर,,,,, आत येऊ का सर ? असे दोन तीन वेळेस म्हंटले पण सर ने लक्ष देत नसत आणि तसच बाहेर उभ करत असत,,,नंतर आत घेत.

असे आमचे अति शिस्तप्रिय आर डी चौधरी सर

सर ची अतिशिस्त खूप त्रासदायक होती …त्यातून JJ त काय काय घडत गेले.
अजून खूप बाकी आहे …….

. J J… . (२२/०३/२०१५) लेख-१०

         या दोन j j मध्ये खूप काही दडलेले आहे. बरीच महान लोक या दोन j नि घडविली . कला क्षेत्रात हे नाव माहित नसेल असे क्वचित कुणी सापडेल. खर तर अनेकांना या दोन j मध्ये शिकायला आवडते. जस कलाकाराला जहांगीर मध्ये प्रदर्शन भरवावे अस वाटत, तसच कलेच्या विद्यार्थ्या ला J J मध्ये शिकव अस वाटत. असच मलाही वाटायचं, मी अभिनव ला असताना bombay art , art socitye च्या एन्ट्री घेऊन मुंबई ला जायचो. मुंबई ला गेलो कि या कॉलेज ला हमखास भेट दिली जायची. त्यामुळे त्या कॉलेज आणि तेथील वातावरणाची जणू मनाला ओढ लागली होती.
अभिनव कॉलेज ला मी डिप्लोमा च्या शेवटच्या वर्षाला होतो,,,portrait आणि painting दोन्ही ही पेपर मी माझ्या दृष्टीने चांगल्या पद्धतीने सोडवले होते, मी जे डिप्लोमा ला असताना painting करायचो ते कुठल्याही आमच्या सरांना खास पटत नसे तरीही मी मला जे आवडते ते करत होतो. परीक्षेत हि मी तेच केल. तसेच portrait ला हि मी water colour माध्यम निवडले होते , परीक्षेत ७५% डार्क चित्र होत माझ, ढवळे सर मला त्यावेळी म्हंटले चित्र खूप डार्क झाल,,,न आवडल्याचे भाव त्यांच्या चेहऱ्यावर दिसत होते.पण मला राहुल गोळे म्हंटले सुनिल तुझ चित्र बढीया झाल पूर्ण हॉल मधून.मला थोड बर वाटलं.परीक्षा झाल्यानंतर मी गावी निघून गेलो. त्यावेळी माझ्या कडे फोन नव्हता. सोमा चा नाहीतर संजुभाऊ चा मोबाइल नं वापरायचो आम्ही. मी गावी गेल्यावर संपर्कच तुटला.कुणाकडेच नं नसल्याने पंचाईत झाली होती. माझे तीन छोटी चित्र विकली होती, मांडके सरांना फोन आला होता त्यांनी सोमा, नमिता बऱ्याच जणांना विचारले पण काही उपयोग झाला नाही. मी एक दिवस कॉईन बॉक्स हून नमिताला फोन केला त्यावेळी तिने ते सांगितले होत, मग मी तिला जवळच्या मित्राचा नं दिला होता.
त्या वर्षी सलग तीन दिवस रेकॉर्ड ब्रेक पाऊस झाला होता. २००६ साल होत ते , त्या पावसाने आमच्या घराची दगड-मातीची भिंत पावसाच्या पाण्याने ओली होऊन जमीनदोस्त झाली होती. मी ,भाऊ ,आई,,,,ते दगड माती बाजूला करत असतानाच मित्र फोन घेऊन घरी आला होता. तो म्हणाला पुण्याहून फोन आहे,नमिता चा फोन होता , ती सांगत होती सुनील तुला ४२१ माक्स आहे, हे एकूण मी जाम खुश झालो होतो ,,,,मी तिया परत परत दोन वेळा विचारले नमिता खरच ४२१ आहे ना ,,,ती म्हणाली अरे ४२१ आहे आणि तू महाराष्ट्रातून ५ वा मेरीट आहे. मी ते एकूण एव्हडा खुश झालो मी आई ला म्हंटल आई जर मला ४२१मार्क्स असतील तर मी आता पर्यंत शाळेत हि कधी एव्हडे मार्क्स नाही मिळविलेत. ते ७०.१७% मार्क्स म्हणजे JJ ची एन्ट्री पक्की करणारी होती.
मी लगेच २ ऱ्या दिवसी पुणे गाठल, आमच्या वर्गातील बहुतेक जन अभिनवला dip.a.ed करणार होते, अभिनव ला ५००० रु फी होती. मी ठरवला करायचे dip.a.ed तर JJ ला नाहीतर करायचच नाही. दुसऱ्या दिवशी lc , मार्क लिस्ट घेऊन jj ला अर्ज केला. ,,,,,,,,मुलाखत झाली ,,,,,लिस्ट लागली ,,,, त्या लिस्ट मध्ये माझ पहिलाच नाव होत.

माझा प्रवेश पक्का झाला होता,आणि मी त्या दिवशी Sir J J School of Art चा विद्यार्थी झालो होतो. मी स्वत: ला नशीबवान समजतो , मी यशवंत आणि अभिनव सारख्या कॉलेज ला शिकून jj ला गेलो होतो…तिथ पर्यत जाण्याची शिडी या कॉलेज ने मला करून दिली होती.

JJ मध्ये JJ भोगले ते पुढील लेखात.

अजून खूप बाकी आहे ,,,, पुढील लेख ,,,,,,,,,,,,, वादळापूर्वी ची शांतता
jj चे वातावरण, चौधरी सर , atd विभाग आणि jj , हे समजल्यावर वादळ येणार आहे, आणि त्या वादळात सगळेच कसे होरपळून निघाले,,,ते आपल्या ला माहित आहेच ,,,,पण इतरानाही माहित होऊ दे .

पण माझ मात्र JJ ला जायचं स्वप्न पूर्ण झाल होत.

सुनिल बांबल

On the Spot (२०/०३/२०१५)लेख-०९

          कला क्षेत्रात On the Spot या शब्दास खूप महत्व आहे. निसर्ग चित्र करणारी चित्रकार मंडळी असो वा नवशिखे विद्यार्थी या प्रत्येकाला या शब्दाचे महत्व माहित असते. आता सध्या याचे चांगलाच पिक आल आहे.        

मी १९९९ ला foundation ला प्रवेश घेतला अन माझा या क्षेत्रातील प्रवास सुरु झाला, मी ए टी डी च्या शेवटी-शेवटी निसर्ग चित्र करायला लागलो, आम्हाला submission ला ओउट डोअर स्टडी ला काही landscape लागत असत. त्या वेळी मी ,,,मिलिंद मुळीक यांच्या काही निसर्ग चित्राचे कॉपी केल होत.त्या वेळी वाटायचं आपण ही निसर्ग चित्र स्पोट वर जाऊन करायला पाहिजे. आणि येथून खर तर निसर्ग चित्राला सुरवात झाली. मग मी काही निसर्ग चित्रे औरंगाबाद मध्ये केली ,, तोरवणे सरांनी मला अभिनव ला जाण्याचा सल्ला दिला. ते त्या वेळी म्हंटले बांबल तू पुण्यात G.D.Art कर आणि माझ्या घरून परवानगी मिळत नव्हती , तोरवणे सरांनी भावाला समजून सांगितले आणि माझा अभिनव चा मार्ग मोकळा झाला. पण अभिनव ला प्रवेश मिळेल कि नाही याची खात्री नव्हती. मी पुण्याला गेलो तेथे माझा मावस भाऊ गजानन काळे शुक्रवार पेठेत राहायचा ,मी त्याच्याकडेच सुरवातीला गेलो. बाकी पुण्यात कुणाची ओळख नव्हतीच. तेथे गेल्यावर राहुल गोळे, सचिन मुळे,शीतल बर्गे आणि गाडेकर सर भेटले ते माझ बारीक काम बघून commercial कर म्हणत होते. पण मला Drawing & Painting करायचं होत.
मी दुसऱ्या दिवशी कॉलेज ला गेलो ग्रंथालयात तेथे दिलीप कदम सर ना भेटलो. त्यांनी माझे कागदपत्र बघितले आणि सांगितले कि तुला प्रवेश मिळून जाईल मांडके सरांना भेट ते तुम्हाला असतील वर्गशिक्षक,,मी अर्ज भरला त्यानंतर काही दिवसाने लिस्ट लागली पण त्यात माझ नाव नव्हत . मी दोन्ही लिस्ट बघितल्या,,,,,,,दोन्ही लिस्ट मधी १९ नाव सारखी होती. बर्याच मुलांनी दोन्ही कडे अर्ज भरला होता आणि आणि करायचं एक च होत. मग मी waiting list बघितली त्यात माझ नाव ६ होत ,,,मी खुश झालो कारण माझा अभिनव ला प्रवेश होणार होता.

आणि मी काहीच दिवसात अभिनव चा विद्यार्थी झालो.

मी पुण्यात आलो,बरेच मुल water colour मध्ये निसर्गचित्र करायची सोमनाथ ने तर आमचा पाण्यातील वर्ग ही रंगवला होता. पण मला निसर्ग चित्राची आवड निर्माण झाली ती संजय खोचरे आणि संजय टिक्कल मुले. यांची चित्र बघितली कि अस वाटायचं आपण ही काम कराव. तसा मी आळसी होतो वर्गाव्यतिरिक्त काम करत नव्हतो. पण मी सुरवात केली. आमचे सिनिअर on the spot स्पर्धे ला जायचे.दोन वर्ष झाली होती पुण्यात,,,,, advance चे वर्ष सुरु झाल आणि मी हि on the spot स्पर्धे ला जायला लागलो.

आता सध्या on the spot स्पर्धेचे पिक फार जोमात आहे . अनेक ठिकाणी या स्पर्धा सुरु झाल्यात आणि बक्षिसाच्या रक्कम ही वाढल्या आहेत.मला सर्वात जास्त या स्पर्धा आवडायच्या कारण येथे one day असायची. एका दिवसात चित्र काढून जम करायचं आणि त्याच दिवसी बक्षीस वितरण. काय मज्जा यायची. आपल्या कॉलेज च्या कुणाला ही बक्षीस मिळाल कि खूप आनंद व्हायचा. महाराष्ट्रातील वेगवेगळ्या ठिकाणाहून आलेली मुले यायचे , मुंबई ,सांगली ,कोल्हापूर, पुणे नाशिक या ठिकाणचे प्रामुख्याने असायचे प्रत्येकच काम वेगळ , निसर्ग चित्र करण्याच कसब वेगळ , गजानन ठाकूरवार, गणेश हिरे,सचिन कोंडाळकर,चासकर,स्नेहल पागे,संदेश खुले,निलेश भारती, सचिन केदारी अशी बरीच निसर्गावर प्रेम करणारी मंडळी आमच्यावेळी स्पर्धेसाठी हजार असायची आणि या सर्वातून एक बक्षीस मला ही मिळवायचं असायचं.

oil, water,acrylic च जोरात युद्ध सुरु असायचं. मात्र माझ्याकडे माझ अस्त्र असायचं ते म्हणजे कागद फाडायच.

बर्याच वेळा माझ्याकडे पैसे नसायचे ,,,,,पण जेव्हा माझा कोलाज मध्ये आत्मविश्वास वाढला तेव्हा मी हि ऑन दि स्पॉट स्पर्धेला जाताना ,,आमच्या मेस च्या मामी कडून पैसे न्यायचो आणि आल्यावर मामी चे मामी ला परत द्यायचो. मला नेहमी नाही पण काही वेळा मामी हे पैसे लकी ठरायचे. 

मी बहुतेक on the spot स्पर्धे ला जायचो ,,,,spot वर पोचलो कि सुरवातीला spot निवडून water colour मध्ये key -skech करायचो ,,,,,,एकदा का चित्रातील प्रकाश आणि छाया मिळाली की बाकीच्या वेळात कागद फाडून त्यातून सुंदर चित्रकृती बनवायचो आणि एक तरी बक्षीस मिळवायचो, 

मी on the spot ला आलो म्हणजे एक बक्षीस गेल म्हणून समजायचे, काही वेळा मिळत हि नव्हत. पण बहुतेक वेळा बक्षीस यायचाच. मी त्यावेळी नाशिक कला निकेतन चे तीन वेळा बक्षीस मिळविले. एक वेळा स्पेशल , एक वेळ २ रे बक्षीस ,आणि शेवटी उत्तेजनार्थ. ही स्पर्धा खूप महत्वपूर्ण असायची कारण येथे १ले ,२रे , ३रे असे तीन आणि उत्तेजनार्थ तीन असे एव्हडेच बक्षिसे असायची. मी कलापुष्प,साई चित्रकला,मिरज,सांगली,वसई,इचलकरंजी येथे on the spot, चे prize मिळविले.

खरच मला या स्पर्धा आणि ते दिवस खूप आठवतात , या स्पर्धेतून मला खूप मित्र मिळालीत. त्या सर्व मित्रांना माझा सलाम.

सुनिल बांबल

माझी शिवाजी शाळा (१९/०३/२०१५) लेख-०८

           मी तसा जेमतेम विद्यार्थी , मला शालेय स्तरावर ५० ते ६० च्या मध्ये गुण मिळणारा,पाचवी पासूनच आमचा वर्ग दुर्लक्षित असल्यासारखा होता. त्या वेळी शिक्षक घरी शिकवणी वर्ग घेत याला आमचे अंबेडहारे सर ही अपवाद नव्ह्ते. मी शिकवणी लावलेली नव्हती. घरची परिस्थिती हि नव्हती तशी,,,,, कि मी शिकवणी लावु शकेल. वर्गात त्याचं विशेष लक्ष नव्हत …जर असता तर आमचा वर्ग सर्वात ढ नसता. पायाच कमजोर राहिला त्यामुळे त्याचा परिणाम म्हणजे आम्ही दहावीला पूर्ण वर्गातून फक्त ७ मुल अन दोन मुली पास झालो होतो.

आमचा वर्ग हुशार नव्हता पण आमच्या वर्गात एक हिरा होता,,,तो म्हणजे सुभाष लहाने, अतिशय हुशार अन प्रामाणिक मुलगा , आज त्याने PHD पूर्ण केली आहे. विजया पाटील म्हणून मुलगी होती तिनेही LLB केल आहे,काही हुशार नसलेली आम्ही मुल कुणी ऑटो चालवतो, विठ्ठल जगदाळे सारखा राजकारणात गेलाय ,,, शिंगणे ac चे काम करतो. आणि मी चित्र काढतो.

प्रत्येक जन काही ना काही उद्योग करतोय.

आम्हा ९ वी अन १० वी ला चांगले शिक्षक हि मिळाले त्यामध्ये बारोटे सर,डोमळे सर हे नाव मी विसरू नाही शकत .
बारोटे सरांनी मला गणिताच्या महत्वाच्या टिप्स देऊन मला सहकार्य केले अन आज हि करत आहेत. मी त्यांच्या मुलीची लग्नाची पत्रिकेसाठी पेंटिंग केल होत तसेच ते सध्या प्राचार्य झालेत. त्यांच्याकडे कला प्रेम खूप मोठयाप्रमाणात आहे.गणिताचे शिक्षक असुन हि त्यांनी अनेक चित्रकाराची पुस्तक वाचली .
आलमेलकरांची तर खूप सारी माहिती आहे त्यांना.
असे कलारसिक शिक्षक माझ्या चित्रकला प्रदर्शनाला मानखुर्द हून अंधेरी ला आले होते. आणि ते हि चक्क नरेंद्र देशमुख यांना घेऊन.
नरेंद्र देशमुख म्हणजे मोठे अधिकारी.

मी दहावीला असताना आमचे मराठी चे शिक्षक डोमळे सर,,खूप चं छान मराठी शिकवायचे त्यांनी शिकवलेले पाठ आज हि मला चांगलेच आठवतात. त्यांनी शिकवलेले आम्हाला स्मशानातल सोन आणि लाल चिखल हे पाठ मी आयष्यात कधीच विसरणार नाही . ते ज्या वेळी शिकवायचे त्या वेळी त्या पात्राशी पूर्णपणे समरस होत असे,,,, या दोन तीन पाठांमुळे त्यांचा मी पक्का चाहता झालो होतो. मी खर तर दहावी च्या परीक्षेत या तीन पाठांवर आलेले तीन मोठे प्रश्न सोडवून च पास झालो.
सरांचे शब्द जणू आज हि कानावर पडतात……. लाल लाल टमाटेsss लाल लाल टमाटेssssस्वस्त लावलेssssss स्वस्त लावले ssssss आठने किलोssss आठने किलोsssss
सर च शिकवण डोळ्यासमोर चित्र उभ करायचं, आणि त्या पाठचा नायक आपण आहोत अस आपणास भासायच ,,मला आजही दर्शनमात्रे हे प्रवास वर्णन आठवत. thanks सर

असे अनेक आठवणीतील शिक्षक आहेत,

प्रकाश बोंबटकर होते ते बोलताबोलता कुठल्याही विषयाची वही तपासून द्यायचे,
चित्रकलेचे पाटील सर होते , वही नाही आणली कि खूप मारायचे ,
शेळके सर यांनी तर आम्हाला रंग पंचमी वर्गात खेळीली म्हणून खूप मारल होत.
सावळे सर,,,जीवशास्त्र शिकवायचे ,
,जिरवणकर मडम ,,,शर्टाची गुंडी लावली नसेल तर पोरीने तोडली काय अश्या म्हणायच्या ,,, शिंदे सर मराठी छान शिकवायचे ,,,त्यांनी शिकविलेले विजयस्तभ आणि राजाभोज हे चांगलाच पाठ झाल होत,
नंदू गायकवाड सर यांनी अर्थशास्त्र शिकविल,,,,,
किती किती शिक्षक अन त्यांची वैशिष्ट सांगितली तर कमी पडेल, भटकर सर भूगोल शिकवायचे डाव्या हाताची ठेऊन,,,,,,
मला निमजे सर आवडायचे ते इंग्लिश खूप चांगल शिकवायचे पण माझ्या नशिबी आलाच नाही त्याच शिकवण,
PTI सुसर सर त्याचं ओल्या फोकीच मारन असो,,,,,,पठाण सर च गाणं
NCC चे निकम सर ,,,भौतिकशास्त्र शिकवताना, ,,,म्हणयचे
" Any Dificulty ,,,, आणि आम्ही हि हुशार मुलांसारखा जणू सर्व समजल अस जोरात म्हणायचो No Dificulty सर."
असो माझ्या शिवाजी शाळेच्या खूप आठवणी आहेत माझ्याकडे चांगल्या न वाईट.

सुनील बांबल